İş ve aile yaşamı arasındaki çatışma düzeyinin kadın çalışanların psikolojik, sosyal ve kültürel yaşamları üzerindeki etkisi

Abstract

İş ve aile yaşamı arasındaki çatışma düzeyinin kadın çalışanların psikolojik, sosyal ve kültürel yaşamları üzerindeki etkisini ölçmek amacıyla Ankara ilinde 410 çalışan ile gerçekleştirilen tez çalışmasında öncelikle literatür taraması yapılarak iş – aile çatışması ve toplumsal cinsiyet ekseninde kavramsal çerçeve oluşturulmuş; iş – aile çatışması kavramı türleri, nedenleri ve sonuçları ile ayrıntılı olarak anlatılmış; toplumsal cinsiyet kavramı, ilgili teoriler, iş – aile çatışması toplumsal cinsiyet ilişkisi, toplumsal cinsiyet ekseninde kadınlara yüklenen rollerden bahsedilmiştir. Daha sonra tezin amacına uygun olarak soru formu hazırlanmış ve uluslararası literatürde kabul gören iş – aile çatışması ölçeği kullanılmıştır. Hazırlanan soru formu 218 kadın 192 erkek çalışana uygulanmıştır. Tezin ilk aşamasında sadece kadınlara uygulanması planlanan soru formu, karşılaştırma yapabilmek adına erkek çalışanlara da uygulanmıştır. Tez çalışmasının sonunda iş – aile çatışmasında belirleyici olarak düşünülen yaş, gelir, çalışma düzeni, çalışma saati, fazla mesai, hafta tatilinde çalışma, iş aile önceliği, eşlik sorumluluğu, mesleki sorumluluk, eş desteği gibi değişkenlerin kadın çalışanlar açısından belirleyici olmadığı; çocuk sayısı, çocuk bakımında yardım alma, annelik sorumluluğu, ev kadını sorumluluğu, çalışma nedeni değişkenlerinin ise belirleyici olduğu görülmüştür. Erkek çalışanlar açısından ise; yaş, çalışma düzeni, fazla mesai, çocuk sayısı, iş aile önceliği, babalık sorumluluğu, eşlik sorumluluğu, mesleki sorumluluk değişkenlerinin belirleyici olmadığı; buna karşılık gelir, çalışma saati, hafta tatilinde çalışma değişkenlerinin belirleyici olduğu görülmüştür. Kadınların erkeklere nazaran daha fazla çatışma yaşaması beklense de; sonuçlar kadınların beklenildiği gibi erkeklerden daha çok çatışma yaşamadığını göstermiştir. Hem kadın hem erkek çalışanlar için artan iş – aile çatışması düzeyinin psikolojik, sosyal ve kültürel sorunlara neden olduğu görülmüştür. Ancak kadınların yaşadığı psikolojik sorunların erkeklere oranla daha fazla olduğu, sosyo-kültürel yaşama etkinin hem kadın hem erkek çalışanlar için aynı oranda olduğu ortaya çıkmıştır.Anahtar Kelimeler : İş – aile çatışması, toplumsal cinsiyet, psikolojik ve sosyo-kültürel etk

In this thesis study, 410 workers in the city of Ankara was surveyed, to measure the effect of conflict level between work and family life on pyscologhical, social and cultural life of female workers, a conceptual framework considering work-family conflict and gender was established by principally making a literature review; work-family conflict types, causes and outcomes are throughly explained; social gender, relevant theories, work-family conflict and social gender relationship, roles that are imposed to women in consideraiton of social gender are indicated. A questionnaire relevant to the thesis was prepared and universally approved work-family conflict scale was used. The questionnaire was conducted on 218 women and 192 men. In the first phase of thesis study, it was planned to be conducted on only women, however, to be able to make a comparison it was conducted on men as well. As a result of the thesis study age, income, working order, working hour, overtime, working at weekends, work-family preference, wife responsibility, professional responsibility and spouse support, which are thought to be the determinant variable of work-family conflict, are not determinative for women workers; number of children, getting help for childcare, motherhood responsibility, housewife responsibility, reason to work are determinative for women. As for men workers; age, working order, overtime, number of children, work-family preference, fatherhood responsibility, husband responsibility, professional responsibility variables are not determinative; on the contrary income, work hour and working at weekends are determinative. As it was expected that women experience work family conflict more than men, results showed that women not experience work family conflict more than men. Also it can be seen that increasing work-family conflict level causes pyscological, social and cultural problems for both women and men workers. Nevertheless, it appears that pyscological problems that women face are more than men face, the effect on socio-cultural life is evenly for women and men workers.Key Words : work – family conflict, gender, psychological and socio-culturaleffect