Tatar yazar Möhemmet Mehdiyev ve `Frontoviklar` adlı romanı (İnceleme – metin)

Abstract

Çağdaş Tatar edebiyatının önemli isimlerinden, Abdullah Tukay Devlet Ödülü ve Tataristan Cumhuriyeti Millî Yazarı unvanı sahibi Möhemmet Mehdiyev, Tatar Türkleri tarafından sevilen ve eserleri ilgiyle okunan bir yazardır. Tatar nesrine getirdiği yeniliklerle de tanınan yazar, edebiyat bilimci ve eğitimci kimlikleriyle de Tatar içtimai hayatında birçok çalışmaya imza atmış, Tatar Türklüğüne önemli hizmetlerde bulunmuştur. Tatarların özel önem verdiği yazarlarından olan Mehdiyev'e ve onun eserlerine ait Türkiye'de bu zamana kadar yapılmış kapsamlı hiçbir inceleme bulunmamaktadır. Bu konudaki büyük bir boşluğu dolduracağı düşünülen bu tez çalışması, XX. yüzyıl Tatar edebiyatına, özellikle de Tatar romanına dair bilgi verirken, esas olarak ise dönemin önemli yazarlarından Möhemmet Mehdiyev'in biyografisi (hayatı-edebi kişiliği-eserleri) ve `Frontoviklar` adlı ilk romanının incelenmesi başlıklarını içermektedir. Ayrıca Türkiye Türkçesine de aktarılan romanda; Sovyetler Birliği döneminde, II. Dünya Savaşı sonrasında öğretmenlik yapan cephedekilerin ve eğitim uğruna emek harcayan Tatarların hayatlarının anlatıldığı görülür. Bu sebeple eserde sosyolojik ve tarihî unsurlar yoğun bir şekilde yer alır. Hem siyasi hem de toplumsal sonuçlar barındıran roman, edebiyat sosyolojisi araştırmaları için bize birçok veri sunar ve günümüz okuyucusuna dönemin sosyal ve siyasi atmosferini anlama imkânı tanır.

One of the important names for contemporary Tatar literature, who has Gabdulla Tukay Governmental Award and the title National Author of Tatarstan Republic, Möhemmet Mehdiyev is a author, whose the works are loved and readed interestedly by Tatar Turks. The writer that also known with the innovations brought by him to Tatar prose, has undertaken several studies in Tatar social life with own litterateur and educator identities, and has made significant service for Tatar Turks. So far there is no any comprehensive study in Turkey on Mehdiyev that has particular attention of Tatars and on his works. This work that will fill a large gap in this issue includes the following titles: information about the Tatar literature and the novel of 20th century, Möhemmet Mehdiyev's biography (his life, literary personality and works) and the review of the first novel of him `Frontoviklar`. In the novel also translated to Turkish is told the life stories of the Tatars working as a teacher during the Soviet Union after World War II. Therefore sociological and historical factors take place intensively in the novel. The novel contains both political and social consequences, gives us a lot of data for the researches on sociology of literature and allows to understand the social and political atmosphere of the period to contemporary readers.