16 - 17. yüzyıllarda Anadolu eyaletinde gayrimüslimlerin sosyal ve ekonomik durumu

Abstract

Osmanlı Devleti'ndeki gayrimüslimlerin sosyal ve ekonomik durumunu, Anadolu Eyaleti ve İstanbul örneğinde inceleyen bu çalışmada, özellikle şehirli gayrimüslimlerin yaşantılarına odaklanılmıştır. Çalışmada, mühimme defterleri, tahrir defterleri ve şer'iyye sicilleri, ana kaynakları oluşturmaktadır. Ayrıca yer yer seyahatnamelere başvurulmuştur. Birinci elden kaynakların yanı sıra, çoğunluğu yine bu kaynaklara dayanmak üzere, telif eserler kullanılmıştır. Böylece gayrimüslimlerin, Osmanlı Devleti'nde yönetilme politikaları ortaya konmuş ve bunun gündelik hayata yansımaları incelenmiştir. Buna göre gayrimüslimler, Osmanlı ülkesinde, Bizans devrinden beri var olagelenler ve sonradan katılan unsurlar ile toplumun bir parçası olarak görülmüştür. Osmanlı teşkilatı içinde, millet sistemi denilen, din ve mezhebe dayalı sistem ile yönetilen gayrimüslimlerin, cizye ve diğer yükümlülükleri kabul ederek Osmanlı toplumuna dahil edilmeleri, şer'i ve örfi temelleri olan bir zihniyetin sonucudur. Payitahttan ayrı olarak, Anadolu Eyaleti'nde bulunan 14 sancak içinde, şehir olarak alınabilecek merkezlerde mukayyed az sayıda gayrimüslim nüfusu, Rumlar, Ermeniler ve Yahudiler oluşturmaktadır. Gayrimüslimler, çeşitli alanlarda faaliyet göstererek Osmanlı ekonomik yaşamına katılmışlardır. Dinî ve kültürel olarak farklılıklar taşımalarına karşın, toplumun bir parçası olarak görülmüş ve diğer unsurlarla birlikte yaşamışlardır.

In this study which examines the social and economical situation of non-muslims in the Ottoman Empire in the example of İstanbul and Anatolian Distinct, it is focused on especially non-muslims who are townsmen. Basic sources of this study are, muhimme defters, tahrir defters and court sicils. Sometimes it is applied to travelbooks. Beside primary sources, the historical studies which based on the primary sources are also used. In this way, the management policies on nonmuslims and the reflection of those on daily life are disclosured. According to this, it is appeared that nonmuslims are integrated into Ottoman society with people who have been lived since Byzantion Age and the ones joined later. Non-muslims are governed in Ottoman organisation by a system called `millet system` which deals with religion and sacrets by accepting poll tax and other duties. In these conditions, their involvement in Ottoman society is the product of the mentality grounded on religious and customary law. Limited number of non-muslim population recorded by tahrir surveys in the capital city and city centers of 14 sanjacs of the Anatolian Distinct consist of Greeks, Armenians and Jews. They are joined the Ottoman economical life by taking role in differenet areas. In spite of having many religious and cultural differences, they are seen as a part of the society and lived together with other elements.