Hatay, su ve terör sorunları ekseninde Türkiye - Suriye ilişkileri

Abstract

Türkiye ile Suriye arasındaki ilişkiler, Suriye'nin bağımsızlığını kazanmasının öncesinde ve sonrasında Hatay sorunu, İkinci Dünya Savaşı sonrasında başlayan Soğuk Savaş dönemi boyunca ideolojik farklılık, 1970'li yıllardan itibaren ise su ve terör sorunları ekseninde gerçekleşmiştir. Tezimiz, 1939 yılında Hatay'ın Türkiye'ye ilhakının Arap milliyetçiliğinin etkin olduğu Suriye'nin Türkiye karşıtı bir politika benimsemesindeki yeri ve önemini ortaya koymak, Türkiye ile İkinci Dünya Savaşı sonrasında bağımsızlığını kazanan Suriye arasındaki siyasî ilişkileri ve yaşanan krizleri ele almak, terör ve terörizmin tanımı ve çeşitlerini açıklamak, Türkiye'nin 1970'li yıllardan itibaren yaşadığı terör sorunu ekseninde iki ülkenin izlediği politikaları değerlendirmekle sınırlıdır. Bu bağlamda Türkiye'nin 1949 yılında İsrail'i tanıması ve 1955 yılında Bağdat Paktı'nın oluşturulmasında aktif bir tutum sergilemesi, 1957 yılında Suriye ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan antlaşma ve ilerleyen süreçte Suriye üzerinde artan Sovyet etkisi ile kriz ortamına sürüklenmesi anlatılmıştır. Suriye'nin Hafız Esad yönetimiyle birlikte, terörizmi bir dış politika aracı olarak benimsemesi ve birçok terörist örgütle yakın ilişki kurması, Türkiye ile yaşadığı su sorununu kendi lehine çözmek maksadıyla ASALA ve PKK gibi terör örgütlerine destek vermesi hususları ele alınmıştır. 1990 sonrasında Doğu Bloğu'nun yıkılması ile iki ülke arasındaki ideolojik farklılığın önemini yitirmesi, Körfez Savaşı'nda Suriye'nin, Irak'a karşı yapılan operasyonda yer alması, operasyon sonrası Batılı devletlerin Kuzey Irak'ta bir Kürt devleti kurmak istemelerine karşı Türkiye ile ortak bir tutum sergilemesi, ancak bütün bu gelişmelere rağmen Suriye'nin PKK'ya verdiği desteği sürdürmesinin nedenleri ve sonuçları incelenmiştir. Türkiye'nin İsrail ile askeri işbirliğine gitmesi karşısında, Suriye'nin kendisini kuşatılmış bir pozisyonda hissetmesi, 16 Eylül 1998'de dönemin Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Atilla Ateş'in Hatay'da yaptığı bir konuşma ile başlayan, Ekim ayında iki ülkeyi savaşın eşiğine kadar getiren Suriye'ye karşı uyarı ve tehdit mesajları, özellikle ABD'nin yönlendirmesi, Mısır'ın arabuluculuğu ve diğer Arap ülkelerinin desteğiyle imzalanan Adana Mutabakatı sonrası Suriye'nin PKK'ya olan desteğini kestiğini bildirmesi, örgüt lideri Abdullah Öcalan'ı sınır dışı etmesi ve ilişkilerin bundan sonraki seyri hususları değerlendirilmiştir.

The relations between Turkey and Syria has been developed under the influence of Hatay problem just before and after the independence of Syria, the ideological divergence during the Cold War era, and water disputes and terror problems after 1970. Our thesis encompasses; the effects and importance of Hatay's annexation (1939) on the adoption of new policies by Syria depending upon the Arabic nationalism, its relations with Turkey after gaining independence at the end of the World War II, the crisis between the two countries and the policies they pursued against each other, the definition and the types of terrorism, the problem of terror which Turkey has been struggling since 1970's and the attitudes of both countries on the axis of terrorism. In this context Turkey's recognition of Israel in 1949, its taking part in the Western Bloc and undertaking an active role in the establishment of the Baghdad Pact in 1955, Syrian-Soviet Treaty in 1957, and increasing Soviet influence on Syria beginning with the 1950's which all together caused great tension between Turkish-Syrian relations have been examined. Syria's adopting terrorism as a foreign policy tool to solve water disputes for its own favor, it was giving support to various terrorist groups, and especially the ones active against Turkey such as PKK and ASALA under the rule of Hafız Esad are discussed. The reasons and results of Syria's continuation of support for PKK even after the waning importance of ideological differences with the collapse of the Eastern Bloc in 1990, Syria's taking part alongside the United Nations coalition forces led by the United States against Iraq in the Gulf War and its cooperation with Turkey against western powers who took initiative in establishing a Kurdish state in the Northern Iraq have been analyzed. Turkey's cooperation with Israel, Syria's presumption of being surrounded from all sides, the organized and controlled tension which was started by General Atilla Ateş speech on September 16th 1998 at a headquarters near Syrian border in Hatay and continued with rigorous warnings and threatening messages from the Turkish side which brought two countries on the brink of war, then signing of the Adana Agreement with guidance of the U.S.A and the conciliation efforts of Egypt alongside the support from other Arab States, and finally Syria's expelling PKK's leader Abdullah Öcalan announcing that it would no-longer support terrorism have been studied.