Tedarik zinciri stratejilerinde deterministik ve stokastik stok kontrol modellerinin kullanımı ve bir model önerisi

Abstract

Günümüz rekabet ortamlarında, işletmelerin mevcut yapılarındaki fonksiyonelliği en üst seviyede tutmayı başarsalar dahi, bu rekabet üstünlüğü sağlamak için yeterli olmayacaktır. Başarılı işletmelerin temel odak noktasını birlikte çalıştıkları diğer işletmeler ve kendi bünyesinde çalışan işçilerin oluşturduğunu unutmamak gerekir. Fakat başarıyı elde etmenin yolu tedarik zinciri içinde yer alan tüm etkenlerin çalışmasındaki başarı ile olacaktır. Aynı zamanda işletmeler açısından büyük önemi olan stok yöntemlerinin değerlendirilmesi esnasında, firmanın tedarik zinciri ile ilgili yapılanmasına dikkat edilmelidir. Tedarik Zinciri Yönetimi içinde yer alan Stok Yönetimi, işletmelerin üretim maliyeti başta olmak üzere tüm maliyetlerini en alt düzeye indirmesi açısından çok büyük önem taşımaktadır. Söz konusu unsurları dikkate aldığımızda bu çalışmanın temel amacı; tedarik zinciri stratejilerinde deterministik ve stokastik stok kontrol modellerinin kullanımı için bir model sunmaktır. Bu çalışma ayrıca; söz konusu işletmelerin tedarik zinciri ile ilgili kendi içinde yaptığı çalışmaların basit bir şekil almasını sağlarken, aynı zamanda tedarik zinciri konusunda yapılan çalışmaları iyileştirmekte ve bununla beraber işletmenin tüketici açısından uymak zorunda olduğu sorumlulukların optimum seviyeye getirilmesini de sağlayacaktır. Bu çalışmanın literatüre katkısı ise; yaklaşım yolları açısından farklılıkları bulunan stratejileri değerlendirilerek, simdiye kadar bu konu ile ilgili literatürde yer almamış bir yöntem kullanılarak bu uygulamanın gerçekleştirilmesidir.Bu çalışma Lee (2002)'nin Etkin tedarik zinciri stratejisi (ETZS), Riskten korunma tedarik zinciri stratejisi (RTZS), Duyarlı tedarik zinciri stratejisi (DTZS) ve Çevik tedarik zinciri stratejisine (ÇTZS) dayanarak yapılmıştır. Ayrıca çalışmada Deterministik stok kontrol modelleri olarak Ekonomik sipariş miktarı modeli (ESM), Ekonomik üretim miktarı modeli (EÜM) ve Miktar indirimleri (Mİ) modeli ve Stokastik stok kontrol modelleri olarak sürekli gözden geçirme stok politikaları (s,Q), (s,S) ve periyodik gözden geçirme stok politikaları (R,S), (R,s,S) modelleri belirlenmiştir. Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) Yöntemini kullanarak deterministik ve stokastik stok kontrol modellerinin tedarik zinciri stratejilerinde nasıl kullanıldığına ilişkin toplam dört model önerilmiştir.Araştırmanın örneklemi, çalışmanın evrenini oluşturan Ankara ilinde, Sincan Organize Sanayi Bölgesinde faaliyet gösteren metal firmalarında, tedarik zinciri ve stok kontrol ile sorumlu olan toplam 300 kişiden oluşmaktadır. Bu kişilerden anket vasıtasıyla veriler toplanmıştır. Elde edilen anket formlarındaki cevaplar SPSS ve AMOS programları ile analiz edilmiştir.Çalışmada AMOS programından elde edilen modellerin tahmin değerleri incelendiğinde, her bir gizil değişken (ESM, EÜM, Mİ, sQ, sS, RS ve RsS) altında yer alan gözlenen değişken (ETZS, RTZS, DTZS, ÇTZS) ile ilgili gizil değişkenle ilişkisinin (p < 0,05) anlamlı olduğu görülmektedir. Faktör yüklerinin her gizil değişken için yüksek seviyede olduğu ve benzer şekilde gözlenen değişkenin gizil değişkenleri açıklama oranlarının kabul edilebilir sınırlar içerisinde olduğu görülmektedir.Çalışmada ETZS faktörünü en fazla etkileyen boyut 0,83'lük bir yükle `(R,s,S)` değişkeni, RTZS faktörünü en fazla etkileyen boyut 0,85'lik bir yükle `EÜM` değişkeni, DTZS faktörünü en fazla etkileyen boyut 0,86'lık bir yükle `(R,S)` değişkeni ve ÇTZS faktörünü en fazla etkileyen boyut ise 0,87'lik bir yükle `EÜM` değişkeninin olduğu görülmektedir.

Within today's competitive environment, even if businesses achieve to perform their internal functional efficiency at the highest level, this may not be sufficient in gaining and maintaining the competitive edge. The success of businesses depends on other individuals and businesses they work with. However, the effective operation of all elements in that chain extending from supplier of suppliers and customer of customers leads to success. Moreover, in assessing inventory management which is one of the key elements in supply chain management, the supply chain organizations of companies should be considered. Inventory management within supply chain management plays a key role for minimizing all costs of the business, particularly the production costs. Considering all, the main objective of this study is to introduce a model for the use of deterministic and stochastic inventory control models within supply chain strategies. Another aim of this study is to review the operation of whole supply chain and furnish the business with instruments to optimize its performance to its customers by improving those operations, while optimizing and simplifying internal studies of relevant businesses. The contribution of this study to the literature is that integrated strategies were assessed with different approaches and that this was performed by a newly introduced method not used before.This study was based on Lee's (2002) Efficient supply chain strategy (ESCS), Risk-hedging supply chain strategy (RHSCS), Responsive supply chain strategy (RSCS), and Agile supply chain strategy (ASCS). Moreover, Economic order quantity model (EOQ), Economic production quantity model (EPQ) and Quantity discount (QD) model were determined as Deterministic inventory control models, and continuous-review inventory control policy (s,Q), (s,S) and periodic-review inventory control policy (R,S), (R,s,S) models were determined as Stochastic inventory control models. Four models were suggested using Structural Equation Modeling (SEM) Method regarding how deterministic and stochastic inventory control models are employed in supply chain strategies.The sample space of the study consists of 300 people responsible for supply chain and inventory control through metalworking companies operating in Ankara, Sincan Organized Industrial Area. The data were collected from the people through questionnaire. The answers to the questionnaires were analyzed through SPSS and AMOS software.When the estimation values of models obtained through AMOS software are reviewed, it appears that the correlation of the observed variables (ESCS, RHSCS, RSCS, ASCS) under each latent variable (EOQ, EPQ, QD, sQ, sS, RS and RsS) is significant in relation to the latent variable (p < 0.05). It is observed that factor loadings are at a high level for each latent variable and similarly that the explanation rates of the observed variable for latent variables are within acceptable limits.At the study, the most influencing dimension of the ESCS factor is the `(R,s,S)` variable with a loading of 0.83, the most influencing dimension of the RHSCS factor is the `EPQ` variable with a loading of 0.85, the most influencing dimension of RSCS factor seem to be the `(R,S)` variable with a loading of 0.86 and the most influencing dimension of the ASCS factor seem to be the `EPQ` variable with a loading of 0.87.