Farklı yargı düzenindeki yargı organı kararlarının birbirleri üzerindeki etkileri

Abstract

Türkiye gibi Kara Avrupası Hukuk Sistemi'nde yer alan ülkelerde yargı sistemi olarak `Yargı Ayrılığı Sistemi` benimsenmiştir. İdari rejimin uygulamasının bir uzantısı olan idari yargı sisteminde idari uyuşmazlıklar adliye mahkemelerinden ayrı uzmanlık mahkemelerinde ve özel hukuk uyuşmazlıklarından farklı usul ve kurallarla çözülür. Çünkü İdare, çalışma ve işlemleri ile özel hukuk kişilerinden farklılık arz etmektedir. İşte denetlenen alanın farklı olması dolayısıyla klasik adli yargı denetiminden ve kararlarının uygulanmasında da farklılık bulunmaktadır. Yargı Ayrılığı Sistemine göre yargı teşkilatı adli yargı, idari yargı, askeri yargı, anayasa yargısı gibi değişik kollara ayrılmıştır. Bu yargı kolları da kendi içerisinde kollara ayrılmaktadır. Örneğin, idari yargıda ilk derece mahkemeleri idare ve vergi mahkemeleri olmak üzere 2'ye ayrılırken belli durumlarda Danıştay'a da ilk derece mahkemesi sıfatı ile görev yapma yetkisi tanınmıştır. Hal böyle iken, bir uyuşmazlığın hangi mahkemenin görev alanına gireceğini belirlemek her zaman kolay olmamaktadır. Bazen de bir uyuşmazlığın konusu birden fazla yargı düzenini ilgilendirebilmektedir. Böyle durumlarda, mahkemelerin aynı uyuşmazlıkta farklı kararlar vermesi, yargıya olan güvenin azalmasına neden olmaktadır. Yargılama makamları, bir konu ile ilgili görüşlerini verdikleri kararlar ile belirtirler. Bunlara yargısal karar bir diğer ifade ile ` yargısal içtihat` denilmektedir. Yargısal içtihat, hukuksal bir deyim olarak bir meselenin çözümü hakkında mahkemelerce verilen kararları ifade eder. Türk hukukunda yargısal içtihatlar, hukukun yardımcı kaynağı olarak kabul edilmektedir. Anayasanın 138.maddesinin son fıkrasına göre, ` yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bur organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez`. Buna göre aslında yargı kararları Anayasa'ya göre idare ve yasama organı için bağlayıcı iken yargı organları açısından bir düzenleme bulunmamaktadır. Buradan şöyle bir sonuç çıkarmak mümkün olabilir; bir uyuşmazlığı çözmek için mahkemeler, yargı kararlarından faydalanmakla birlikte bu kararlar bağlayıcı nitelikte değil yol gösterici niteliktedir. Kural böyle olmakla birlikte özellikle uygulamada, yargı kararlarının normatif gücü teoride sanıldığının aksine son derece fazladır. Tezimizde, farklı yargı düzenlerinde verilmiş olan aynı konudaki kararların, yargılama makamları açısından etkisi açıklanmaya çalışılmıştır.

Countries which have been integrated with the continental European system such as Turkey, embrace `Judicial Separation System`. In administrative judicial system which is the extension of the application of the administrative regime, administrative disputes are solved by different procedures and rules of private law disputes in separate specialized courts apart from courts of justice, since administration is distinguished from private law personalities in terms of work method and process. Due to diversity among control territory, there are some differences in the implementation of the classical judicial review and decision. According to Judicial Separation System, organization of judgment is divided into the branches which are civil jurisdiction, administrative jurisdiction, military justice, constitutional jurisdiction. Each of these Jurisdiction branches has own sub-branches. For example, while first instant courts are divided into two arms which are administrative and tax courts in administrative jurisdiction, the right to serve as a first instance court is vested by Council of State in specific circumstances. Therefore, it is not always easy to define which court has jurisdiction for a specific dispute. The subject of a dispute concerning the multiple jurisdictions occasionally. In these cases, unlike rulings given by different courts leads to a decline in confidence in the judiciary. Jurisdiction authorities indicate their views on the subject by giving decisions which are described as judicial rulings, in other words `judicial precedents`. As a legal statement, judicial precedents refer to the decisions by the courts for resolution of the issue. Judicial precedents are accepted as allied references in judicial system of Turkey. According to last paragraph to Article 138 of the Constitution, `Legislative and executive organs and the administration shall comply with court decisions; these organs and the administration shall neither alter them in any respect, nor delay their execution.` This paragraph provides that while judicial decisions are binding for administrative and legislative organs by the Constitution, there is no regulation for the judgment. It might be possible to draw a conclusion as follows: although the courts benefit from judicial decisions, these decisions are qualified as pathfinder but not binding to resolve a dispute. In contrast to the rule, the normative power of judicial decisions is stronger that it is thought particularly during the application. In our thesis, the impact of identical decisions which are given by different jurisdictions is attempted to explain in terms of judicial authorities.