Hamdullah Çelebi-Hasretî

Abstract

13. yy'da Hacı Bektaş Velî'nin tasavvuf felsefesiyle kurulan Bektaşîlik ile Osmanlı'nın ilk düzenli ordusu olan Yeniçeri Ocağı arasında güçlü bir bağ olduğu bilinmektedir. Bu güçlü ilişkinin en önemli kanıtlarından biri de 1826 yılında dönemin padişahı II. Mahmud'un bozulan askerî sistemi ortadan kaldırmak için yapığı çalışmalarda, Yeniçeri Ocağı'nı lağvettikten hemen sonra bu programı tamamlamak adına Bektaşîliği de yasaklamasıdır. Vaka-i Hayriye adıyla bilinen bu olaylarda Yeniçeri Ocağı ağır bir kıyıma maruz kalmış ve bozulan askerî yapının suçlusu olarak görülen Bektaşî Tarikatı da askerî oluşumun bertaraf edilmesinden hemen sonra II. Mahmud'un hiddetinden nasibini almıştır. Bu olaylarda pek çok Bektaşî dergâhı tamamen ortadan kaldırılmış, bazıları tahrip edilerek sadece türbe kısmı sağlam bırakılmış, bir kısmı da 'kadîm' addedilerek dokunulmamış başına Nakşibendî şeyhleri atanarak kontrol altında tutmak istenilmiştir. Bu çalışmada Bektaşîlik-Yeniçeri Ocağı ilişkisi ve Vaka-i Hayriye adıyla anılan olaylar bütününün yanında, Nevşehir/Hacıbektaş'taki merkez tekkeye postnişinlik yapan Hamdullah Efendi'nin yaşamı ve onun edebî yönü ele alınacaktır.

It has been known that, there was a strong relationship between Bektashism, which initiated by the sufi philosophy of Hacı Bektash Veli at 13th century, and the Janissary Corps. One of the most important evidence of this strong relationship was prohibition of Bektashism, short after the abrogation of Janissary Corps by Sultan Mahmud (II), to complete the annihilation of deterioratied military system at 1826. Throughout these events, known with the name of 'the auspicious incident', Janissary Corps were exposed to a serious slaughter and because of Bektashi order was impeached for the deterioratied military system, they had their share from Sultan Mahmut (II) after fighting the military formation down. During these events, much of the Bektashi lodge completely demolished, some of them destroyed and only tomb side left standing, and some of them left untouched because they assumed archaic and they were tried to be restrained by assigning Naqsbandi sheikhs. At this study, relationship between Bektashism-Janissary Corps and beside the whole chain of events of the Auspicious Event (Vakayı Hayriye), and life and literary side of Hamdullah Effendi, who was the head of centre lodge at Nevşehir/Hacıbektaş.