Eski metinlerin dijital yolla transkribe edilmesi ve Dâstân-ı Ahmed Harâmî örneği

Abstract

Alfabemizin 1928 yılında değişmesinden sonra bilimsel çalışmalar için eski metinlerin yeni alfabeye aktarılması zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Bu da metinlerin transkripsiyonlu çevirisi ihtiyacını doğurmuştur. Transkripsiyon harfleri bir dilin, bir metnin kelime varlığının ortaya çıkarılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Edebiyatımızda özellikle Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış metinlerde yer alan harflerin Latin alfabesinde tam karşılığının verilmesi son derece önemlidir. Dolayısıyla anlamların doğru anlaşılması ve kelimenin asıl yazımına bakmadan hangi harflerle yazıldığı görülebilmesi bakımından transkripsiyon harfleri önem teşkil etmektedir.Tezimiz iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda otomatik transkripsiyon yapmak için geliştirilen Fatih Transkripsiyon Programı hakkında bilgi verilmiştir. İkinci kısımda ise Dâstân-ı Ahmed Harâmî adlı eserin transkripsiyonlu çeviri ve bağlamsal dizini yapılmıştır. Kelimelerin tam olarak belirlenebilmesi için transkripsiyon işaretlerinin eklenmesi konusunda tezimizin bir kısmını oluşturan Fatih Transkripsiyon Programı'nı geliştirdik. Bu program vasıtasıyla binlerce kelimelik bir metin dakikalar içinde transkripsiyonlu hâle getirilebilmektedir. Tezimizde transkripsiyonun önemini ve programın işleyişini detaylı olarak anlatılmıştır.Dâstân-ı Ahmed Harâmî, 13-15. yüzyıllar arasında yazıldığı düşünülen Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait bir eserdir. Yazarı ve yazılış tarihi kesin olarak bilinmeyen bu eser, Eski Anadolu Türkçesine ait unsurlarının birçoğunu içinde barındırması bakımından son derece önemlidir. Eserin daha önce Latin alfabesine çevirisi yapılmışsa da tam transkripsiyonlu bir çevirisi daha önce yapılmamıştır. Tarafımızca tez konusu olarak belirlenen bu eser Osmanlı Türkçesi alfabesinden Latin alfabesine tam trankribe edilmiştir. Metnin transkripsiyonundan sonra eserin, TEBDİZ PROJESİ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü) ile bağlamsal dizini yapılarak metnin içinde geçen kelimeler, konu, deyim, atasözü, kelime hazinesi, şahıslar ve daha birçok konuda incelenmiştir.

After the change of our alphabet in 1928, the necessity of transferring the old texts to the new alphabet for scientific studies has arisen. This, led to the need for transcription of texts. Transcription letters, plays an important role in detecting the presence of the word of language. In our literature, it is very important to give the exact opposite of the letters in the Latin alphabet, especially in the texts written in the Ottoman Turkish alphabet. Therefore, the transcription letters are important in terms of understanding the meanings and seeing what the letters are written without looking at the original writing of the words.Our thesis consists of two parts. In the first part of the program is given about Fatih developed for automatic transcription transcription. In the second part, a transcriptional translation and contextual sequence of Dâstân-ı Ahmed Harâmî was made. We have developed the Fatih Transcription Program, which forms part of our thesis on adding transcription markers so that the exact words can be identified. Through this program, thousands of words can be transcribed in minutes. The importance of transcription and the functioning of the program are explained in detail in our thesis.Dâstân-ı Ahmed Haramî is a work belonging to the period of Old Anatolian Turkish period which is thought to be written between the 13th and 15th centuries. This work, whose writing and date of publication is unknown, is extremely important in terms of hosting a majority of elements belonging to Old Anatolian Turkic. Although the work was previously translated into Latin alphabet, a full transcriptional translation has not been done before. This work, determined by us as a thesis topic, has been fully translated from the Ottoman Turkish alphabet to the Latin alphabet. After the transcription of the text, the work has been examined in many contexts including words, idioms, proverbs, vocabulary, subjects and many other words in the text by making a contextual index with the Contextual Index and Functional Lexicon System of History and Literature (TEBDİZ).