Garibnâme`de insan vücuduyla ilgili adların eşdizimlilikleri ve kavramlaştırma -yüz, beñiz, rûy, surat örneği-

Abstract

Bu çalışmada önce Garibnâme'deki insan vücuduyla ilgili adlar tespit edilmiş, daha sonra çalışma, yüksek sıklıkta kullanılan yüz, beñiz, rûy, surat organ adları ile sınırlandırılmıştır. Tezin birinci bölümünde Eski Oğuz Türkçesi Dönemi, Âşık Paşa ve Garibnâme adlı eseri, Âşık Paşa ve Garibnâme ile ilgili çalışmalar, temel sözcükler ve organ adları, organ adları ile ilgili çalışmalar ve son olarak da Garibnâme'de insan vücuduyla ilgili adların topografik (bölgesel) anatomiye göre sınıflandırılması bilgileri yer almaktadır. İkinci bölümde sırasıyla, anlam bilimi, bağlam, kavram ve kavram alanı, anlam ve anlam alanı, temel anlam ve yan anlam konuları hakkında bilgi verilmiş; üçüncü bölümde de kavramlaştırma (adlandırma), eşdizimlilik ve eşdizimlilikle ilgili çalışmalar ele alınıp incelenmiştir. Dördüncü ve son bölümde yüz, beñiz, rûy, surat sözcükleri öncelikle sözcüksel eşdizimlilik açısından incelenerek, sözcüklerinin dil bilgisel birliktelikleri tablolar hâlinde verilmiş, daha sonra yüz, beñiz, rûy, surat sözcük birliktelikleri, şekil ve anlam bakımından ele alınıp değerlendirilmiştir. Ekler bölümünde ise Garibnâme'deki insan vücuduyla ilgili adların sıklık tablosu, yüz, beñiz, rûy ve surat sözcüklerinin geçtiği beyitler ile bu sözcüklerin tek başına ve eşdizimlilikleri ile oluşturdukları kavramsal anahtarlar verilmiştir. Âşık Paşa'nın Garibnâme adlı eserinde yüz, beñiz, rûy, surat sözcüklerinin eşdizimlilik örüntüleri incelenerek, bu eşdizimliliklerden hareketle söz konusu adların kavramsal arka planı ortaya çıkarılmaya çalışılmış, aynı zamanda Âşık Paşa'nın bu kavramlar ile ilgili tasarrufları da tespit edilmiştir.

In this study, names related to the human body in Garibname were first identified, and then the study was limited to the names of face, complexion, visage and countenance (yüz, beñiz, rûy, surat) that were used at high frequency. In the first part of the thesis, Old Oghuz Turkish Period, Asik Pasha and Garibname, works related to Asik Pasha and Garibname, basic words and organ names, studies on organ names, and finally set of information about the classification of the names related to human body in Garibname according to the anatomy classification are presented. In the second part, details about semantics, context, concept and concept domain, meaning and semantic domain, denotation and connotation are given respectively. In the third part, studies on conceptualisation (naming) and collocations are discussed in detail. In the fourth and last part, the words of face, complexion, visage and countenance were first examined in terms of lexical collocations and their grammatical associations were given in tables, then the associations of the words of face, complexion, visage and countenance were discussed and evaluated in term of their structure and meaning. In the Appendices, the frequency tables of the names related to the human body in Garibname, the couplets that involved the words of face, complexion, visage and countenance, and the conceptual keys that these words formed by themselves and with their collocations were presented. The collocational patterns of the words of face, complexion, visage and countenance in the work of Asik Pasha, Garibname, were examined and the conceptual background of the names were aimed to be revealed through these collocations, and at the same time the use of these concepts by Asik Pasha were identified.