Saha (Yakut) Türklerinin Kııs Debeliye Destanıüzerine bir gramer incelemesi

Abstract

Sahalar zengin bir oloñxo külliyatına sahiptir. Yazıya geç geçmesi dolayısıyla Sahalar hakkında oldukça değerli bir bilgi kaynağı durumunda olan oloñxolar, Saha kültüründe önem bir yer teşkil etmektedir. Bu tezde, başkahramanı kadın olan ve oloñxolar arasında önemli bir yere sahip olan Kııs Debeliye oloñxosu üzerine gramer incelemesi yaparak bu oloñxonun dil özelliklerini belirlemek ve çağdaş Saha Türkçesinin gramer hususiyetlerinden farklılık gösteren özelliklerini tespit etmek amaçlanmıştır.Tezin giriş bölümünde Sahalar, Saha Türkçesi, oloñxolar, Kııs Debeliye oloñxosu ve bu oloñxonun derlendiği oloñxohut Nikolay Petroviç Burnaşov ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. Söz konusu bölümün sonunda ise çalışmanın yöntemi hakkında açıklamalar yapılmıştır. İkinci bölüm olan Dil İncemesi, Ses Bilgisi ve Şekil Bilgisi ana başlıklarından oluşmaktadır. Ses Bilgisi, Ünlüler, Ünsüzler ve Ses Olayları olmak üzere üç kısımda incelenmiştir. Şekil Bilgisi bölümü, Kelime Yapımı ve Kelime Türleri olmak üzere iki ana başlık altında ele alınmıştır. Kelime Yapımı başlığı altında basit kelimeler, türemiş kelimeler ve birleşik kelimeler; türemiş kelimeler içerisinde de yapım ekleri incelenmiştir. Kelime Türleri adı altında isim ve isim soylu kelimeler (isim, sıfat, zamir, zarf), fiil ve görevli kelimeler (edat, bağlaç ve ünlem) ele alınmıştır.Üçüncü bölüm olan Metinler başlığı altında Kııs Debeliye oloñxosunun Türkiye Türkçesine aktarılmış hali ile metnin transkripsiyonlu orijinal haline yer verilmiştir.Dördüncü bölüm olan Dizinler başlığı altında metnin gramatikal dizini ile karakter ve yer adları dizini verilmiştir.Sonuç kısmında ise incelenen metnin gramatikal olarak ön plana çıkan hususiyetleri maddeler halinde sıralanmıştır.Tezin en sonunda ise yararlanılan eserlerin kaynakçası verilmiştir.

Sakhas have a rich oloñxo oeuvre. Since oloñxos are very important information sources because they are written, they have a highly significant place in Sakha culture. In this thesis, it is aimed to carry out a grammar review on Kııs Debeliye oloñxo which has a heroine and has an important place among oloñxos, to define linguistic qualities of this oloñxo, and to detect its different characteristics that differ from modern Sakha language's grammatical characteristics.In the introduction chapter of the thesis, information about Sakhas, Sakha language, oloñxos, Kııs Debeliye oloñxo, and Nikolay Petroviç Burnaşov that is the oloñxohut in which this oloñxo was compiled is given. In the end of the mentioned chapter, explanations about the method of the study are provided.As the second chapter, Language Analysis consists of Phonics and Morphology main titles. Phonics is analysed in three parts as being Vowels, Consonants, and Sound Events. Morphology part is discussed in two main titles as being Word Production and Word Types. Under the title of Word Production, simple words, derivative words, and compound words are analysed; within derivative words, derivational affixes are analysed. Under the title of Word Types, nouns, noun based words (noun, adjective, pronoun, adverb), verbs, and words with function (postpositions, conjunctions, and interjection) are discussed. As the third chapter, under the title of Texts, Turkish translation of Kııs Debeliye oloñxo and the original text with transcription are given. As the fourth chapter, under the title of Indices (Index), grammatical index of the text and the index of the names of characters and places are given. In the Conclusion part, grammatically significant characteristics of the analysed texts are listed.At the end of the thesis, bibliography of the used works is provided.