II. Meşrutiyet basınında temel haklar

Abstract

Hak, herhangi bir varlığın kanunî veya ahlakî gerekçelerle sahip olduğu veya yapabildiğiolağan şeylerdir. İnsan hakları, bireylere asgari düzeyde iyi bir hayat sürdürmek içingerekli olan şartları sağlamayı amaçlayarak kişileri devletin keyfi muamelesi karşısındagüvence altına alır. İnsan hakları kavramı 17 ve 18. yüzyıl düşünürleri tarafından dilegetirilmiş, Amerikan ve Fransız devrimleri ile uygulama olanağı bulmuştur.Osmanlı Devleti'nde hak kavramının temelleri Tanzimat Fermanı'yla atılmış, kişigüvenliği devlet tarafından teminat altına alınmıştır. Tanzimat'ın tamamlayıcı olduğudüşünülen Islahat Fermanı'nın ilanıyla Müslim ve Gayrimüslim arasındaki eşitsizlikgiderilmeye çalışılmış, Adalet Fermanı ile tutukluluk ve hükümlülük koşullarınıniyileştirilmesi yoluna gidilerek işkence ve eziyete bir son verilmiştir. Fermanlarla başlayantemel hak ve hürriyetlerdeki gelişim 1876 Anayasası ile `Tebaa-i Devlet-i Osmaniye'ninHukuku Umumîyesi` başlığı altında devlet hayatına dâhil edilmiştir. II. Meşrutiyet'inilanından kısa bir süre sonra Kanun-ı Esasi'de yapılan 1909 değişiklikleriyle padişahınyetkilerinde kısıtlamaya gidilerek yetki meclise devrilmiş, halkın temel hak ve hürriyetlerikanunlarla sağlamlaştırılmıştır.İncelememizde 1909 değişikleriyle yapılan anayasaldüzenlemelerle birlikte, Basın ve Matbuat, Tatil-i Eşgal, İçtimat-ı Umumiye ve Serseri veMazanne-i Su'eşhas Kanunları ve bu dönemde hak gasplarına sebep olan Aff-ı Umum-i veİdare-i Örfiye, Maaş-ı Umumi ve Belediye'nin ve Zabıtanın görev ihlalleri konuedinilmiştir. Bu çalışmada ilan edilmesi büyük umutlarla beklenilen II. Meşrutiyet'in,dönemde uyguladığı kanunlarla yaşatmış olduğu hayal kırıklıkları basın aracılığıylaincelenmiştir. Ayrıca, daha önce II. Meşrutiyet'in ilanından sonra yaşattığı hak gasplarınındönemin basını tarafından nasıl algılandığı, II. Meşrutiyet'in Abdülhamit Dönemi'niaratmayacak baskı ve uygulamaları karşısında halkın ne düşündüğünün hiç çalışılmamasıbu araştırmanın yapılması konusunda motivasyon oluşturmuştur.Anahtar Kelimeler : Hak, Basın, İttihat ve Terakki, Kanun-ı Esasi, Basın ve Matbuat,Tatil-i Eşgal, İçtimat-ı Umumiye ve Serseri ve Mazanne-i Su'eşhas

Right is the situation of being usual for any creature to possess or do by legal or moral reasons.Human rights assure individuals against arbitrary treatment of the state by aiming to provide theindividuals the necessary conditions to maintain a good life at minimum level. The concept ofhuman rights was mentioned by 17th and 18th century philosophers, and found the opportunity to beapplied with American and French Revolutions.The foundations of the concept of rights in theOttoman Empire were laid by the Tanzimat Fermanı (Imperial Edict of Gülhane), and the personalsecurity was ensured by the state. With the proclamation of Islahat Fermanı (Imperial Edict ofReform), which is thought to be complementary to the Tanzimat, the inequality between Muslimsand non-Muslims was tried to be eliminated; and torture and persecution have been terminatedthrough the improvement of the conditions of detention and conviction with the Adalet Fermanı(Edict of Justice). The development of fundamental rights and freedoms that began with the edictswere included in the state life under the title of `Tebaa-i Devlet-i Osmaniye'nin HukukuUmumîyesi` (means that the 'General Law for People of Ottoman Empire'). With the 1909amendments made in the Kanun-ı Esasi (the Ottoman Basic Law) shortly after the proclamation ofII Meşrutiyet (the Second Constitutional Monarchy), the authority of the sultan was reduced andthe authority was overturned to the parliament, and the fundamental rights and freedoms of thepeople was strengthened by the laws. In our review, along with the constitutional regulations madeby the 1909 amendments, Basın ve Matbuat (Media and Press), Tatil-i Eşgal (Strike), İçtimaat-ıUmumiye (General Meeting), and Serseri ve Mazanne-i Su'eşhas (for Bummer and Accused) laws,and Aff-ı Umum-i ve İdare-i Örfiye (General Amnesty and Military Gorvernment), Maaş-ı Umumi(General Wages), which caused the right usurpations in the period, and breach of duties of theMunicipality and the Municipal Police are discussed. The disappointments of II Meşrutiyet (theSecond Constitutional Monarchy), which was expected to be proclaimed with great hopes, by thelaws applied in the period, have been examined in this study through the press. In addition, the factthat how the right usurpations of II Meşrutiyet (the Second Constitutional Monarchy) after itsproclamation were perceived by the press of the period, and what the people thought for repressionand practices of the Second Constitutional Monarchy like in the period of Abdülhamit have notbeen studied before has been motivation to do this research.Key Words : Rights, Press, Union and Progress, Kanun-i Esasi (the Ottoman BasicLaw), Basın ve Matbuat (Media and Press), Tatil-i Eşgal (Ottoman StrikeLaw), İçtimat-ı Umumiye ve Serseri ve Mazanne-i Su'eşhas (Laws forGeneral Meeting and Bummer and Accused Persons)