Sadeddin Kaynak`a ait TRT repertuarında yer alan şarkı formundaki eserlerin makamsal analizi

Abstract

Bu çalışmada, Sadeddin Kaynak'a ait şarkı formundaki farklı makamlarda bestelenmiş eserlerin makamsal analizleri yapılmıştır. Bu vesileyle, Türk mûsikîsinin bütünü içerisinde makamsal özellikler, üçlü, dörtlü, beşli, geçki ve çeşniler ortaya konularak farklı 48 makamdaki melodilerin ölçü bazında işlenmesi ve bu anlamda Türk mûsikîsi bestekârları arasındaki farklılığın bestekârlık yönünden ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışma, TRT repertuarında yer alan Sadeddin Kaynak'ın bestelemiş olduğu birçok formun (Türkü, Şarkı, Beste, Dini, Din dışı vb.) içinden şarkı formundaki her bir makamdan birer eser örnek verilmesi, makamın özümsenmesi, daha önce böyle bir çalışmanın yapılmamış olması nedeniyle önem arz etmektedir. Ayrıca, çalışma Türk toplumuna mal olmuş sanatçı ve eserlerinin tanıtılması, yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması daha sonra yapılacak bilimsel çalışmalara araştırmacı ve eğitimcilere katkı sağlaması yönünden önem taşımaktadır. Bu çalışma, betimsel bir araştırma olup tarama modeli ile yürütülmüştür. Araştırma sonucunda; örneklemi oluşturan 48 eserden, Rast-Nihâvend makamında olan `Aile Yuvasını Kadındır Cennet Yapan` adlı eserde bestekâr, ilk olarak Rast makamının makamsal özelliklerini kullanmış daha sonra eseri Nihâvend makamıyla bitirdiği görülmüştür. Bu tespite göre bestekârın bazı eserlerini başladığı makamla bitirmediği ve eserlerini makama uygun geçkiler yaparak başka makamlarda bitirdiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca bazı eserlerinde, makamın seyri ve özelliğinin dışında uygulamalar yaptığı ritimsel anlamda da değişiklikler yapıp eserlerinde serbest bölümler kullandığı görülmüştür. Bu eserlerden biri olan; Beyâtî Arabân makamındaki `Kalbin Yine Niçin Küstü` adlı eser Nim Sofyan (2/4) usûlünde bestelenmiştir. Fakat Bestekâr eserin içerisinde Sofyan (4/4) usûlünü kullanıp daha sonra tekrar Nim Sofyan usûlüne dönmüş ve ritimsel değişiklik yaptığı tespit edilmiştir. Eserlerinde uyguladığı serbest bölümlere örnek verecek olursak; Şehnâz makamında olan `Dalda Bir İshak Öter` adlı eserde bestekârın serbest bölüm kullandığı görülmüştür. Bunların yanı sıra Kaynak, farklı makamlarda bestelemiş olduğu eserleri makamsal özelliklerin dışına çıkarak kullanmayı tercih etmiştir. Bu eserlerden biri olan; Hüseynî makamındaki `Sesini Duydum Geldim` adlı eser inici-çıkıcı bir seyir özelliği taşıması gerekirken, eserin çıkıcı-inici bir seyir karakterinde bestelendiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda bestekârın, eserlerini bestelerken makamın dışına çıkarak farklı bir yöntem uygulayıp, kendi üslûbunu ortaya koyduğu görülmüştür.Bestekârın bestelemiş olduğu şarkı formundaki eserlerinin çeşitli makam, usûl, çeşni ve geçkilerle Türk mûsikîsi repertuarına ve mûsikî severlere alışılmışın dışında engin bir bakış açısı kazandırdığı görülmüştür. Ayrıca besteci ve yorumcu kimliğiyle Türk mûsikîsinin geleneksel yapısını bozmadan yenileştiren ve mûsikîye getirdiği özgürlükçü tavrıyla Türk mûsikîsi için önemli aynı zamanda örnek bestekârlardan biri olmuştur.Anahtar Kelimeler: Sadeddin Kaynak, Şarkı Formu, Makamsal Analiz, Türkiye Radyo Televizyon (TRT).

In this study, maqam analysis of Sadeddin Kaynak's works in the form of song composed in different maqam was made. The aim of this study is to provide an accessible process of the melodies in different 48 maqams on the basis of measure by examining the maqam properties, triplets, quartets, quartets, and quintet distances, passages and flavors in the whole Turkish music and in this sense to show the difference between Turkish music composers in terms of composing.The importance of the study is that the study was carried out to give a sample of works from each maqam in the form of song among many forms that Sadeddin Kaynak composes in TRT (Turkish Radio and Television) repertoire (Folk songs, Song, Composition, Religion, Unreligious forms etc.) and it has not been done before. In addition, the study provides an introduction to the well-known Turkish artists and their works. The study is also important to contribute to future academic studies for the researchers and educators. This study is a descriptive study and survey method was used.As a result of the study, the sample of the study consists of 48 works and among these works, the composer of the Rast-Nihâvend maqam work `Aile Yuvasını Kadındır Cennet Yapan` first used the maqam properties of the Rast maqam and then finished the work with Nihâvend maqam. According to the results, it is understood that the composer did not complete some of his works with the same maqam that he starts and finished his work with other maqams by making appropriate passages.Additionally, it is understood that he has made changes in the rhythmical sense and made applications beyond its maqam process and properties, and used free chapters in his works. One of these works; the work `Kalbin Yine Niçin Küstü` in Beyâtî Arabân maqam was composed in the form of Nim Sofyan (2/4). However, the composer used the Sofyan (4/4) form in his work and then returned to the Nim Sofyan and it was determined that he made a change rhythmically. As giving an example to the free parts that he applied in his works; It is clear that the composer used the free section in the work entitled `Dalda Bir İshak Öter` in Şehnâz maqam.In addition to these, Kaynak preferred to use his works composing in different maqams out of their maqam properties. It is determined that one of these works, `Sesini Duydum Geldim` in the Hüseynî maqam was composed in a declining-rising course instead of rising-declining one. In this sense, it was seen that the composer applied a different method beyond maqam and revealed his own style while composing his works.It has been understood that the composer's works in the form of song contribute a vast viewpoint to the Turkish music repertoire and music lovers with various maqams, methods, flavors and passages. Moreover, he became one of the important composers for the Turkish music with his revolutionary and avant-garde attitude without breaking the traditional structure of the Turkish music with his composer identity of composer and performer.Key Words: Sadeddin Kaynak, The Song Form, Maqam Analysis, Turkish Radio and Television Corporation (TRT).