Uzun sap bağlama ve tanburun organolojik ve icra özellikleri açısından karşılaştırılması

Abstract

Köklü bir geçmişe sahip olan Türk müziği, zaman içerisinde çeşitli değişim/gelişim evrelerinden geçerek çok zengin bir altyapıyla çeşitlenerek günümüze kadar süregelmiştir. Statiklikten uzak olarak dinamik bir şekilde evrenini genişleten Türk müziğinin alt türlerinde de sürekli bir değişim/gelişimin olduğunu söylemek mümkündür. Gerek Türk halk müziği çalgıları ve gerekse klasik Türk musîkisi çalgıları olmak üzere birçok farklı sazı -kendine has çeşitli icra özellikleriyle- bünyesinde barındıran Türk müziği özellikle çalgı çeşitliliği bakımından önemli bir zenginliğe sahiptir.Bu çalışma, Türk müziği için çok önemli bir yere sahip olan uzun sap bağlama ve tanbur sazının yapısal (organolojik) ve icra özellikleri açısından karşılaştırılmasına aynı doğrultuda elde edilen bulgulardan hareketle bu iki sazın benzer ve farklı noktalarının tespit edilmesine odaklanmaktadır.Araştırmanın yürütülmesinde betimsel araştırmalardan tarama modeli kullanılmıştır. Bu doğrultuda konuya yönelik kaynak taraması yapılmış ayrıca ulaşılabilen alan uzmanlarıyla çeşitli kişisel görüşmeler gerçekleştirilmiştir.Araştırma doğrultusunda başlıca; uzun sap bağlama ve tanburun tekne, göğüs (kapak) ve sap (tuşe, klavye, kol) kısımlarında kullanılan ağaçların ayrıca burgular ve burguluk kısımlarının çeşitli açılardan benzerlikler gösterdiği, mızrap malzemesi ve uzunluğu açısından önemli farklılıklar olduğu, bağlama icrasında çok önemli bir yere sahip olan 5. parmağın tanbur sazında hiç kullanılmadığı, incelenen iki sazında özellikle vibrato (süsleme) tekniğini çok farklı şekillerde gerçekleştirdikleri gibi sonuçlara ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Türk halk müziği, Klasik Türk mûsîkisi, Tanbur, Uzun sap bağlama.

Turkish music which has a long-standing history has reached today by passing various stages of change/development over time and varying with a very rich basis. It is possible to say that there has been a constant change/development at the subgenres of Turkish music which extend its scope dynamically beyond being static. Turkish music which incorporates a great number of instruments like not only Turkish folk music but also classic Turkish music instruments with their specific performance characteristics has a considerable richness especially in terms of musical diversity. This study focused on the comparisons between long neck baglama and tanbur which a significant place for Turkish music in terms of structural and performance characteristics, and focused on the determination similar and different parts of these two instruments in the light of the findings.Of the descriptive research methods, survey method was used in this study. Accordingly, related literature was reviewed, various personal interviews were conducted with the experts in the field.Following major results were obtained with this study: long neck baglama and tanbur have similarities in terms of types of trees used in bowl, lid and neck (sap), in addition tuning peg (burgu) and parts of tuning peg (burgu); there are significant differences in terms of materials and length of the spectrum; the fifth finger which has a crucial role in the performance of baglama is never used in tanbur instrument; two analyzed instruments perform especially vibrato technique.Keywords: Turkish folk music, Classical Turkish music, Tanbur, Long neck baglama