Niğde Hudavend Hatun Kümbeti plastik bezeme ve cephe düzeni

Abstract

ÖZET Araştırma konumuz olan, Kümbet, Niğde Hüdavend Hatun Kümbeti olup, 1312 tarihli ve Selçuklu üslubunun devamı niteliğindedir. 14.yy.ve 15yy.lar, mimari açıdan bir değişim ve gelişmelerin olduğu yıllardır. Ancak Orta ve Doğu Anadolu`da halen Selçuklu üslubu görülmekteydi.. Yapı Anadolu`nun Önemli merkezlerinden biri olan Niğde dedir. İlhanlı valisi Sungur Ağa zamanında IV. Rüknettin Kılıç Arslan'ın kızı Hüdavend Hatun Tarafından 712 H./13 12-13 13 M.yılında yaptırılmıştır. Hüdavend Hatunun yapının içinde bulunan mezar taşından 1332 yılında vefat ettiği anlaşılıyor. Böylece yapıyı ölümünden yirmi sene önce yaptırdığı ortaya anlaşılıyor.. Yapı sekizgen kaide üzerine oturmakta olup, sütunçeler vasıtasıyla üst kısımda onaltıgene dönüşmektedir. Bu sütunçeleri Sekizgenin her köşesinde görmekteyiz. Bunlar yapının köşelerini yumuşatırken Aynı zamanda, estetik değer de katmaktadır. Hüdavend Hatun Kümbeti oldukça yoğun bir plastik bezemeye sahiptir. Yapının üç tane pencereli cephesi vardır. Her pencere kemerinin iki yanında hayvan figürleri yerleştirilmiştir, iki sıralı mukarnas şerit pencere kemerlerini çevrelemektedir. Üst kısımda her cephe sütunçelerle onaltıgene dönüştürülmüştür ve her cepheye bir alınlık gelecek şekilde düzenlenmişir. Alınlıkların içleri bitkisel ve geometrik kompozisyonludur. Sağ ve solda bulunan iki köşeside benzer şekilde düzenlenmiştir. Dikkatle bakıldığında bezemelerdeki şaşırtıcı bir takım unsurlar göze çarpmaktadır. İnsan figürlerinin çok sık olarak kullanılması, Cephelerin bazı yerlerine yüzeysel olarak işlenmiş hayvan figürleri bunlardan bazılarıdır. Özellikle figürlerin gizlenmesine dikkat edilmiştir. Ancak yapının bezemesindeki yoğunluk göz önüne alarak incelendiğinde beklenenin tersine son derece abartılı ve bir o kadar da gelişigüzel işçilikle karşılaşılmaktadır. Bu durumda akla şu soru gelmektedir. Kendinden çok daha önce yapılan yapılarda kaliteli işçiliklerle karşılaşılırken, daha geç tarihli olmasına rağmen Hüdavend Hatun Kümbetinde niçin böyle bir acelecilik görülmekteydi. Tahminimize göre bu durum dönemin ogünkü şartlarından kaynaklanmakta idi.