Bazı ekmeklik buğdaylarda F3,F4,F5 generasyon analizleri ve korelasyonlar

Abstract

-70- belirgin bir fark olmadığı anlaşılmaktadır. Ekstrem değer lerin fazla olması ileriki genera syonl arda da arzulanan ge- notipi yakalama şansını artıracaktır» Tüm generasyonlarda ekstrem değerlerin fazla olması nedeniyle, bu genera syonl ar da da gözle seleksiyon yapılabileceği söylenemez. Çünkü, 1000 tane ağırlığı somut kavramlarla açıklanması gereken bir karakterdir. Bu sonuç ve yorumlar, PARS0K(1967), SEITZER ve EVAHS(1977)nin sonuç ve yorumları ile uyum göstermektedir. Çizelge 31 incelendiğinde, 1000 tane ağırlığı ve tane verimi arasındaki korelasyonun 5/-2, F/-4 ve 5V-3 populasyon larmda olumlu ve önemli olduğu görülmektedir. Bu sonuç TOSUM ve YURÎMAN(1973) e uygundur. Ancak, bu korelasyon az sayıda populasyonda olumlu ve önemli bulunmuştur ve yüksek varyabili tenin bu gibi değerler üzerinde yanıltıcı olabile ceği gözönünde tutulmalıdır» Ayrıca, verim üzerine doğru dan etkili verim komponentl erinin ıslah çalışmalarında tek başlarına ele alınmasının başarı şansını azaltacağı söyle nebilir. Eu yorumlar RASI-IÜSSOî? ve CAÎ~xIBL(1965) ve GÖKÇORA (1969) un bildirişlerini doğrular niteliktedir. Sonuç olarak, kalıtım derecesi yüksek olarak tanımla nan 1000 tane ağırlığı için yapılacak seleksiyonlsrda gene tik ilerlemenin istenilen düzeyde olabileceği söylenebilir. Ayrıca, bu karakterin ıslsh çalışmalarında tek başına değil diğer verim komponentleri ile birlikte ele alınması gerek tiği belirtilebilir.-71- ÖZET Bu araştırma bazı ekmeklik buğdaylarda P~, P. ve ÎV generasyonlarında bazı tarımsal karakterlerin segregasyon- larını ve tane verimi ile aralarındaki korelasyon katsayı larını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bezostaja-l çeşidi ve onun ebeveyn olarak yer aldığı 12 populasyon, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü* nün uy gulama ve araştırma alanlarında, 1986-1987 ekim mevsimin de yetiştirilmiştir. Bezostaja-1 çeşidi ve tüm populasyon- larda 8 tarımsal karakter ölçülmüş ve gözlenmiştir Bitki de başak sayısı, saplı ağırlık, tane verimi, bitki boyu, başak boyu, başakta tane sayısı, başak tane verimi ve 1000 tane ağırlığı. Araştırmanın amacına ulaşmak için yukarıda belirtilen tarımsal karakterlerde; - Populasyonlara ilişkin varyabilite genişliği, var- yans ve varyasyon katsayısı, - Populasyonlarm ortalama değerleri ve ortalama fark larının t testi, - Populasyonlarda görülen normal dağılışlarda her iki yönde yer alan ekstrem değerler, - Tüm karakterlerin tane verimi ile olan, populas yonlara ait korelasyon katsayıları değerlendirmeye alınmış tır. Bu değerlendirmelere göre aşağıdaki yargılara varıl mıştır. Pp genera syonunda bulunan heterozigot genotiplerin segregasyonu sonucu, en yüksek varyabilite P, genera syo nunda görülmüştür. A^togam döllenme biyolojisi sonucu o- luşan homozigotlaşma nedeniyle, P, ve P,- genera syonların- da bu varyabilite azalmaktadır. Varyasyon katsayıları yüksek bulunan bitkide başak sa yısı, saplı ağırlık ve tane veriminde kalıtım derecesi dü şük buna karşın, varyasyon katsayısı düşük olan bitki boyu, başak boyu, başakta tane sayısı, başak tane. verimi karak-

-72- terlerinde kalıtım derecesinin yüksek olacağı sonucuna Yarılmıştır, Bitkide başak sayısı, saplı ağırlık ve tane verimi karakterlerinde tüm populasyonlarm sahip olduğu ortalama lar Bezostaja-1 çeşidi ortalamasından yüksek ve önemli dir. Bitki boyunda ise Bezostaja-l çeşidi, tüm populasyon- lardan yüksek ve önemli ortalamaya sahiptir. Diğer karak terlerde farklı ortalamalar bulunmuştur. Genera sy onlarda yer alan öz kardeş ve üvey kardeş populasyonlarm farklı vğönemli ortalamaya sahip olması, populasyonlar arası var- ya bili tenin devam ettiğinin göstergesidir. Populasyonlarda yer alan ekstrem değerlerin fazla ol duğu generasyonla ia, gözle seleksiyon yapılabilir» Ancak ekstrem değerlerin azaldığı ileri genera syonlarda yapı lacak seleksiyon somut kavramlara dayandırılmalıdır. Tane verimi ile olumlu ve önemli korelasyon katsa yısına sahip populasyonlarda, bi.tkide başak sayısı, saplı ağırlık, başak boyu ve başak tane verimi ıslah çalışmala rında başarı ile kullanılabilir. Ancak, yüksek varyasyon bu gibi korelasyonlarda yanıltıcı olabilmektedir.-73- SUMMARY The present invest! ga tin was designed to study the segregation of some important agronomic characters in bread wheat in P^, F. and F5 generations add to determine the correlations between the grain yield and these agrono mic characters. The bread wheat variety Bezostaja-1 and 12 populati ons which are derived from the crosses between common parent Bezos taja-1 to the other bread wheat varieties were grown at the experimental field of Thrace Agricultu ral Research Institute in 1986-1987. The number of the ears per plant, the whole plant weight excluding roots, the grain yield, the plant height, the ear length, the number of the greins per ear, the ear kernel weight and the thousand kernel weight are the characters measured in the study. The biometrical techniques and concepts used in assesments of the characters in wiev are as follows: - The variance, the coefficient of variation. a the range of variability of the populations. - t-tests of the mean and the mean differences of the populations. - The extreme values in the populations showing normal distribution. -The correlation coefficients between the grain yield and the other characters under study. The biometrical analyses for the measured characters showed the following results: 1. The widest variability was observed in F~ generation becouse of the segregation of heterozygote genotypes in F2» 2. It is assumed that the characters with the higher coefficient of variation such as the number of ears per plant, the whole plant weight excluding roots and the grain yield possessed the lower heritability, wheras the characters with the lower coefficient of variation such as the plant