Secale cereale L. Anadolu 83 çeşidi kromozomları üzerinde çeşitli mutagenlerin ( fiziksel, kimyasal ) ve atık maddelerin etkisi

Abstract

ÖZET Bu çalışmada Secale cereale L/ Anadolu 83 çeşidinin. öncelikle kromozomları üzerinde bazı fiziksel, kimyasal ve atık maddelerin etkileri incelenmiştir. Fiziksel etmen olarak 4000, 8000, 10.000 rad'lık garnma ışınları, kimyasal etmen olarak ise 0.0005, 0.0010, 0.0025 molar sodyum azid ve dimetil sülfat kullanılmıştır. Ayrıca bu etmenlerin bitki boyu, başak ekseni uzunluğu ve bin dane ağırlığına yapmış olduğu etkileri de araştırılmıştır. Gamma ışınları ve kimyasal madde uygulanan tohumlar 1989 ve 1990 yıllarında farklı tarlalara ekildiği halde, atık maddelerin etkilerini incelemek, için işlem görmemiş tohumlar her iki yılda da Meriç Nehri kenarındaki aynı tarlalara ekilmiştir. Mayoz bölünme sırasında 0.0005 molar sodyum azid, mitoz bölünme sırasında ise 0.0005 molar sodyum azid ile beraber atık maddeler dışında kullanılan bütün etmenler kromozomlar üzerinde etkili olmuşlardır. Kromozom köprüleri, fragmentler, mikronukleus oluşumları, geri kalmış kromozomlar, sinkronizasyon ve sitokinez bozukluğu gibi anormalliklerin meydana geldiği gözlenmiştir. Bu etmenlerin Secale cereale L. /Anadolu 83 çeşidinin bitki boyu, başak ekseni uzunluğu ve bin dane ağırlığı gibi fizyolojik özellikler üzerine yaptığı etkinin çevre koşullarına göre değiştiği saptanmıştır. Çevre koşullarının kromozom anormallikleri üzerine etkili olmadığı, fakat fizyolojik özelliklere fiziksel ve kimyasal etmen lerle birlikte etkili olduğu sonucuna varılmıştır.

II SUMMARY In the present study, effects of some physical, chemical and waste matters on the chromosomes of Secale cere ale L. /Anadolu 83 variety have been observed in particu larly. 4000, 8000, 10.000 rad doses of Gamma rays have been used as physical effects and 0.0005, 0.0010, 0.0025 molar sodium azide and dimethyl sulphate have been used to bring about some chemical effects. Also the role of these factors on the plant length, spike height and one thousand seeds weight have been examined. Pretreated seeds with Gamma rays and chemical matters were sawn in different fields for the 1989 and 1990 years. Whereas, in order to observe the effects of waste matters, untreated seeds were sawn in the same fields nearby the river Meriç for each year. During meiotic cell division with the exception of 0.0005 molar sodium azide and during mitotic cell division with the exception of 0.0005 molar sodium azide plus waste matters, all the other mentioned factors have been effective on chromosomes. Some anomalies have been detected in the chromosome bridges, fragments, micronucleus formation, lagged chromo- somes.synchronization and cytokinesis. Apart from the mentioned factors effecting the physiological properties, such as plant length, spike heightIll and one thousand seeds weight on the Secale cereale L. /Ana dolu 83 variety, some additional effects have been observed to take place in these physiological properties according to changes in environmental conditions. In conclusion, environmental conditions are not effective on chromosomes while being effective on physiological properties together with physical and chemical factors used in this study.