Harşıt çayı havzasında yağış-akış karakteristikleri ile erozyon ve sediment sorunlarının araştırılması

Abstract

ÖZET ülkemizde çeşitli nedenlerle meydana gelen erozyon süreci ve bunun doğal sonucu olan sedimentasyonun, toprak ve su kaynaklarının geliştirilmesine olan olumsuz etkilerinin büyük boyutlara ulaştığı bilinen bir gerçektir. Bu araştırma, şiddetli erozyon etkisi altında bulunan Harşit çayı su toplama havzasında, sedimentasyon sorununun ortaya konması ve bu alanda toprak-su muhafazasının sağlanabilmesi için ileride uygulanabilecek bazı çözüm yöntemlerinin belirlenebilmesi amacıyla ele alınmıştır. Söz konusu drenaj havzası Doğu Karadeniz Bölgesinde 40° 15'- 41° 01' kuzey enlemleri ile 38° 39'- 39° 57' doğu boylamları arasında bulunmaktadır. Araştırma alanı arızalı bir topografyaya sahip olan 2589 km2'lik bir alanı kapsamaktadır. Havza karakteristiklerinin erozyon süreci ve sedimentasyon verimi üzerindeki etkilerinin belirlenmesi için havzanın, jeolojik yapısı, toprak dağılımı ve topoğrafik durumu ile mecra özellikleri incelenmiştir. Su toplama havzasının bazı hidrolojik karakteristiklerinin belirlenebilme si için aynı sağanağın zamana karşı yağış veya akış kayıtlarının bilinmesi gere kir. Bu kayıtlar olmadığından sentetik metotlarla havzanın birim ve farklı tekerrürlü taşkın hidrografları çıkarılmıştır. Taşkın hidrograflarından Q2, Q5, QlO» Q25» Q50 ve Ql00 vıl tekerrürlü taşkın pik debileri sırasıyla 333, 561, 652, 889, 1219 ve 1580 m3/s olarak tesbit edilmiştir. Havzanın erozyon durumunun ve sediment veriminin belirlenmesinde EIE bağlı EIE-2201 nolu istasyon ve DSİ1 ye bağlı DSİ 22-10 nolu istasyondan sağlanan verilerden yararlanılmıştır. Bu istasyonlardan sağlanan verilerden havzanın su potansiyeli hesaplanmış ve yaklaşık olarak 890.10° m'vyıl bulunmuştur. Havzanın yıllık sediment debisi 678 468 m^ ve toplam sedimint verimi ise 304,05 ton/ km^/yıl olarak belirlenmiştir.

II SUMMARY STUDYING OF RAIN - FLOW CHARACTERISTICS, EROSION AND SEDIMENT PROBLEMS IN HARSIT RIVER BASIN. Erosion and sedimentation resulting from erosion have negativ effects on development of soil and water resources. This study has been conducted to find out the erosion and sedimentation problems and precautions to conserve soil and water in Harşit River Basin in Turkey. The research area is between 40° 15' - 41° 01' N and 38° 39' - 39° 57' E in Co East Black Sea Region. Total research area is 2589 km2 and have rough to pography. To determine the effects of hydrological characteristics of basin on erosion and sedimentation ; jeolpgical structure, soil distribution and topografic status have been investigated. Because of the syncronize rain and flow record are not exist, unit hydrograf and flood hydrografs with sereval repetition have derived. It has been found of 333, 561, 652, 889, 1219 and 1580 m3/s for 2, 5, 10, 25, 50 and 100 year repetition, respectively. Measurements from the stations EIE - 2201 and DSI 22-10 have been used to investigate erosion and sediment yield of the basin. Acording to data from these stations, water potential of basin is nearly 890. 106 m3. Annual sediment stream size is 678.468 m3 and total sediment yield is 304 t /km2/year.