Kırklareli koşullarında yetiştirilen hibrit mısırda azotlu ve fosforlu gübrelemenin dane verimi ve bazı kalite özelliklerine etkisi

Abstract

ÖZET Doktora Tezi Kırklareli sulu koşullarında yetiştirilen hibrit mısırda azotlu ve fosforlu gübrelemenin dane verimi ve bazı kalite özelliklerine etkisi Haluk YAKAN Ziraat Yüksek Mühendisi Kırklareli Atatürk Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Danışman Prof. Dr. M. Turgut SAĞLAM Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Toprak Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Tez jürisi : Prof. Dr. M. Turgut SAĞLAM Prof. Dr. H. Hayrı TOK Prof. Dr. Ahmet ÖZGÜMÜŞ Araştırma, Kırklareli sulu koşullarında yetiştirilen hibrit mısırda azotlu ve fosforlu gübrelerin dane verimi ve bazı kalite özelliklerine olan etkilerinin belirlenmesi amacıyla 1993-1995 yıllan arasında Atatürk Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü uygulama arazisinde yürütülmüştür. Tesadüf blokları deneme deseninde üç tekerrürlü olarak, 75 parselde yürütülen ve Pioneer 3377 hibrit mısır çeşidinin kullanıldığı denemede, 0, 7, 14, 21, 28 kg N da*1 ve 0, 4, 8, 12, 16 kg P2O5 da`1 uygulamaları deneme konularını oluşturmuştur. Azotlu gübre uygulamaları 1993 ve 1995 yıllarında dane veriminde %95 güvenle önemli artışlar oluşturmuş, 1994 yılında ise önemsiz bulunmuştur. Yapılan Duncan gruplamasında 1993 yılında 7 kg N da`1 uygulaması, 1995 yılı uygulamasında ise 7, 14 ve 21 kg N da`1 uygulamaları 1. grupta yeralmıştır. 1993 ve 1995 yıllan azotlu gübreuygulamaları ile dane verimleri arasında yapılan değerlendirmede, Y= 1150.711 + 11.565X- 0.368X2 (R=0.287 (X), Syx=+-112.2) şeklinde kuadratik ilişki elde edilmiştir. Optimum dane verimini sağlayan gübre miktarı yaklaşık 16 kg N da'1, 1996 yılı ürün- gübre fiyatlarına göre ekonomik gübre miktarı ise yaklaşık 14 kg N da`1 olarak hesaplanmıştır. Azotlu gübre uygulamaları 1993 ve 1995 yıllarında protein veriminde %99 güvenle önemli artışlar oluşturmuş, 1994 yılında ise önemsiz bulunmuştur. 1993 ve 1995 yıllan azotlu gübre uygulamaları ile protein verimleri arasında yapılan değerlendirmede, Y=85.782+2.150X-0.052X2 (R=0.552 (Xx), Syx=+-12.32) şeklindeki kuadratik ilişki elde edilmiştir. Optimum protein verimini sağlayan gübre miktarı yallaşık 21 kg N da`1 olarak hesaplanmıştır. Danede % protein miktarı azotlu gübre uygulamaları ile tüm yıllarda artış göstermiştir. Danede % protein miktarları ortalama ortalama % 7.35-8.96 arasında değişmiştir. Deneme parsellerinden alınan yaprak ve dane örneklerinde yapılan analiz ve hesaplamalar; uygulanan azotlu gübrenin yaprakta %N, %P kapsamında önemli artışlar sağladığım, 1000 dane ağırlığı ve danedeki % yağ miktarında ise etkili olmadığım, yağ verimlerinde ise dane verimlerine benzer artışların oluştuğunu göstermiştir. Azotlu gübre uygulamalarıyla yaprakta %N ve %P miktarları sırasıyla ortalama %2. 129-2.569 ve %0.204-0.227 arasında değişmiştir. 1993, 1994 ve 1995 yıllarında 1000 dane ağırlığı ve % yağ miktarları sırasıyla ortalama 280.52, 223.82, 280.27 gr ve % 4.45, %4.45, %4.77' dir. Fosforlu gübre uygulamaları dane verimi ve protein verimleri başta olmak üzere incelenen konuların hiçbirine etkili olmamıştır. Anahtar sözcükler: Mısır, gübreleme, azot, fosfor, % protein miktarı, protein Verimi, %yağ miktarı, yağ verimi ve 1000 done ağırlığı

VI SUMMARY Ph. D. Thesis The effect of nitrogen and phosphorus on grain yield and some quality parameters of maize in the Kırklareli region. Haluk YAKAN Agricultural Engineer Atatürk Rural Services Research Institute - Kırklareli Supervisior Prof. Dr. M. Turgut SA?LAM Thrace University Graduate School of Natural and Applied Science Department of Soil Science Thesis Jury : Prof. Dr. M. Turgut SA?LAM/ Prof. Dr. H. Hayri TOK Prof. Dr. Ahmet ÖZGÜMÜŞ This study was aimed to determine the effect of nitrogen and phosphorus on grain yield, protein yield and some quality parameters of maize. The experiment was initiated in 1993 at Kırklareli Atatürk Rural Research Institute areas and completed in 1995. The experimental design was randomized blocks with three replications and 75 plots per year. Nitrogen and phosphorus rates were 0, 7, 14, 21, 28 kg N da`1 ; and 0, 4, 8, 12, 16 kg P2O5 da`1, respectively. Pioneer 3377 corn variety was used. In 1993 and 1995, Nitrogen treatments significantly increased grain yield. However, in 1994 grain yield was not affected by nitrogen rates. The result of statistical atnaliysis showed that while in the first year 7 kg N da`1 treatment was4n the first Duncan group, in the last experimental year the same group was formed by 7, 14 and 21 kg N da`VII 1 treatments. As a result of analysis of regression between nitrogen rates and grain yields for 1993 and 1995 was estimated a regression equation as Y=l 150.711+ 11. 565X- 0.368X2 (R=0.287(X), Syx=+-112.2). The natural optimum and economic point was calculated as 16 kg N da`1 and 14 kg N da`1, respectively. In this experiment, the protein yield increased with increasing rates of nitrogen in 1993 and 1995. The result of statistical analysis including two year protein yields showed a significant difference between the rates of nitrogen fertilizer. The quadratic regression between parameters mentioned above expressed as Y^85.782+2.150X- 0.052X2 (R=0.552(XX), Syx=+-12.32) was found statistically significant. The natural optimum point was calculated 21 kg N da`1. The leaf N and P concentration increased with increasing rates of nitrogen fertilizers. Range of the N and P concentration was obtained as 2.129-2.569% and 0.204-0.227%, respectively. Nitrogen fertilization did not effect grain oil content and 1000 seed weight. Average grain oil content and 1000-seed weight were 4.45, 4.45 and 4.77%; and 280.52, 223.82 and 270.27 gr for 1993, 1994 and 1995, respectively. The results obtained for oil yields were similar to grain yields. Neither grain yield and yield parameters nor quality and leaf N and P concentrations were affected by applied phosphorus fertilizer rates. Additional index words: Corn, fertilization, nitrogen, phosphorus, protein content, protein yield, grain oil content, oil yield, 1000 seed weight.