Kiraz bahçelerinde damla ve mikro yağmurlama sulama yöntemlerinin ekonomik yönden karşılaştırılması

Abstract

Bu çalışmada, Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü arazisinde seçilen 27.3 dabüyüklüğündeki bir kiraz bahçesinde, damla ve mikro yağmurlama sulamayöntemlerinin sulama suyu ihtiyacı, ilk tesis masrafı, yıllık işletme masrafı, enerjimasrafı ve toplam masraflar açısından karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla,alanın toprak özellikleri saptanmış, kirazın su tüketimi ve sulama suyu ihtiyacıhesaplanmış, sulama sistemleri planlanmış, sistem debileri belirlenmiş, sistem unsurlarıboyutlandırılmış ve 2006 yılı fiyatlarına göre proje keşif özetleri hazırlanmıştır.Ekonomik analiz yapılarak, her sistem için, tesis masrafı, yatırım masrafı, yıllık sabitmasraf, enerji masrafı, bakım-onarım masrafı, sulama işçiliği masrafı ve yıllık toplammasraf değerleri belirlenmiştir. Sonuçta, mevsimlik toplam sulama suyu ihtiyacı, damlasulama yönteminde 397 mm, mikro yağmurlama sulama yönteminde ise 482 mmbulunmuştur. Sistem debisi damla sulama yönteminde 3.56 L/s, mikro yağmurlamasulama yönteminde ise 5.12 L/s olmuştur. Yıllık toplam yatırım masrafı ve yıllık toplammasraflar, damla sulama yönteminde mikro yağmurlama sulama yöntemine göresırasıyla % 17 ve % 16 daha fazla bulunmuştur. Bu değerlere göre, kiraz sulamasındadüşük dinamik yüksekliğe sahip kuyulardan yararlanılması durumunda, su kaynağıyeterli ise mikro yağmurlama sulama, aksi takdirde, damla sulama yönteminin seçilmesiönerilmiştir.ANAHTAR KEL MELER: Kiraz, damla sulama yöntemi, mikro yağmurlama sulamayöntemi, sulama suyu ihtiyacı, sulama masrafları.iiÖNSÖZ ve TEŞEKKÜRHızla artan nüfusun beslenme ihtiyacının karşılanmasında tarımın, dolayısıylatarımsal girdilerin rolü oldukça fazladır. Bu nedenle, öncelikler mevcut toprak ve sukaynaklarının etkin bir şekilde üretimde kullanılması gerekmektedir. Ülkemizde sonyıllarda tarım arazilerinde ortaya çıkan azalmalar göz önüne alındığında, birim alandandaha fazla ürün alınmasını sağlayacak en önemli girdi sulama olmaktadır. Bilindiği gibigünümüzde su kaynakları son derece kısıtlıdır. Buna karşılık çeşitli sektörlerdeki sukullanımı ve tarımda sulanacak alan talebi de çok artmıştır. Bu sebepten dolayı birimsudan en yüksek karı sağlayacak sulama yöntemi ve programlarının uygulanmasızorunludur.Bu çalışmada, Trakya Bölgesinde yoğun olarak yetiştiriciliği yapılan kirazağaçları için sulama suyu ihtiyacı ve ekonomik açıdan uygun sulama yöntemininbelirlenmesi amaçlanmıştır.Tezin hazırlanmasında hiçbir yardımı esirgemeyen, büyük bir sabırla, çok fazlaemek sarfeden Sayın hocam Yrd. Doç. Dr. Yeşim ERDEM' e, uzun bir süreçevirilerimize yardımcı olan Yrd. Doç Dr. Tolga ERDEM ve can dostum Araş. Gör.Ahmet ÖKELER' e, en ihtiyaç duyduğumuz anlarda grafik ve tasarımlarımıza yardımeden sevgili arkadaşım Araş. Gör. Hakan OKURSOY' a ve yıllardır bu anı bekleyenaileme şükranlarımı sunmayı bir borç bilirim.Hüseyin T. GÜLTAŞiiiÇ NDEK LERSayfa NoÖZET iABSTRACT iiÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR iiiS MGELER D Z N viŞEK LLER D Z N viiiÇ ZELGELER D Z N ix1. G R Ş 12. KAYNAK ARAŞTIRMASI 43. MATERYAL ve YÖNTEM 153.1. Materyal 153.1.1. Araştırma alanı 153.1.2. klim özellikleri 183.1.3. Toprak özellikleri ve topoğrafya 183.2. Yöntem 193.2.1. Araştırma alanı topraklarının fiziksel özellikleri 193.2.2. Bitki su tüketimi 193.2.3. Uygulanacak sulama programının geliştirilmesi 203.2.4. Damla sulama sisteminde projeleme kriterlerinin belirlenmesi 203.2.5. Mikro yağmurlama sulama sisteminde projeleme kriterlerininbelirlenmesi 223.2.6. Maliyet analizleri 233.2.6.1. Tesis masrafı 243.2.6.2. Yatırım masrafları 243.2.6.3. Yıllık işletme masrafları 254. ARAŞTIRMA SONUÇLARI ve TARTIŞMA 294.1. Toprağın fiziksel özellikleri ve sulama suyu analiz sonuçları 294.2. Bitki su tüketimi sonuçları 304.3. Damla sulama sisteminin boyutlandırılmasına ilişkin sonuçlar 32iv4.4. Mikro yağmurlama sulama sisteminin boyutlandırılmasına ilişkinsonuçlar 394.5. Sulama suyu ihtiyacı sonuçları 434.6. Maliyet analizi sonuçları 435. SONUÇ ve ÖNER LER 51KAYNAKLAR 52EKLER 59ÖZGEÇM Ş 62vS MGELER D Z N% : Yüzde: Sulanacak alan (m2)Aatm : AtmosferBM : Beklenmeyen masraflar (YTL)D : Başlık ıslatma çapı (m)da : Dekardn : Sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı (mm)dt : Her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı (mm)Ea : Sulama randımanı (%)EM : Enerji masrafı (YTL)EMT : Toplam enerji masrafı (YTL)EPM : Etüd, proje ve mühendislik masrafı (YTL)EM fBG-h : Pompa biriminin fBG saat başına enerji masrafları (YTL / fBG -h)fBG : Pompa biriminin fren beygir gücüh : Saatha : HektarHm : Manometrik yükseklik (m)h0 : şletme basıncı (m)I : Toprağın su alma hızı (mm/h)Iy : Yağmurlama hızı (mm/h)M : şçilik masrafı (YTL)BM : şletme-bakım-onarım masrafı (YTL)M : şçilik masrafları (YTL)k : Bitki cinsi ve toprak koşuluna göre değişen katsayıKB : Keşif bedeli (YTL)Ki : Gerekli işgücü miktarları (işçi / ha)kW : KilowattL : Litrem : MetreMg : Megagramvimm : MilimetreN : Bir parseldeki damlatıcı sayısı (adet)Ng : Bir sezonda sulama için gerekli toplam iş gücü (gün)P : Islatılan alan yüzdesi (%)Pe : Elektrik birim fiyatı (YTL)PE : PolietilenPi : Bir işçinin günlük ücreti (YTL / işçi / gün)q : Damlatıcı yada başlık debisi (L/h)Q : Sistem debisi (L/s)s : SaniyeSa : Sıra üzerinde ağaç aralığı (m)Sd : Damlatıcı aralığı (m)Sl : Bitki sıra aralığı (m)Ss : Ağaç sıra aralığı (m)T : Bir sezondaki toplam sulama süresi (h)Ta : Sulama süresi (h)TM : Tesis masrafı (YTL)YM : Yıllık işletme masrafları (YTL)YM : Yatırım masrafları (YTL)YTL : Yeni Türk LirasıSM : Su bedeli (YTL): Pompa randımanı (%)ηpviiŞEK LLER D Z NSayfa NoŞekil 3.1. Araştırma alanı 16Şekil 3.2. Araştırma parselinin ayrıntısı 17Şekil 4.1. Aylara göre referans bitki su tüketiminin değişimi 32Şekil 4.2. Damla sulama sistem ayrıntısı 33Şekil 4.3. Damla sulama sisteminde lateral tertip ayrıntısı 34Şekil 4.4. Damla sulama sisteminde ana boru hattından manifold ve lateral boruhatlarına geçiş detayı 35Şekil 4.5. Sulama sisteminde bazı bağlantı elemanlarının detayı 36Şekil 4.6. Selenoid vana bağlantı detayı 36Şekil 4.7. Kontrol paneli detayı 37Şekil 4.8. Kontrol birimi unsurları 38Şekil 4.9. Mikro yağmurlama sulama sistem ayrıntısı 41Şekil 4.10. Mikro yağmurlama sulama sisteminde lateral tertip ayrıntısı 42Şekil 4.11. Mikro yağmurlama sulama başlığı detayı 42Şekil 4.12. Masraf unsurlarının sulama yöntemine göre değişimi 49viiiÇ ZELGELER D Z NSayfa NoÇizelge 3.1. Araştırma alanına ilişkin bazı iklim elemanları 18Çizelge 3.2. Sulama sistem unsurlarının servis ömürleri 25Çizelge 3.3. Farklı sulama yöntemlerine göre her bir hektar alan için gerekliişgücü miktarları 28Çizelge 4.1. Araştırma alanı topraklarının bazı fiziksel özellikleri 29Çizelge 4.2. Sulama suyu kimyasal analiz sonuçları 30Çizelge 4.3. Bitki su tüketimi ve sulama suyu ihtiyacı sonuçları 31Çizelge 4.4 Sulama sistemlerine ilişkin tasarım sonuçları 40Çizelge 4.5. Damla sulama sistemi proje keşif-metraj özeti 44Çizelge 4.6. Mikro yağmurlama sulama sistemi proje keşif-metraj özeti 46Çizelge 4.7. Sulama maliyeti unsurları 49

This study was conducted in the field of Tekirdag Viticulture Research Institute.Drip and micro sprinkler irrigation methods were compared in respect to irrigationwater requirements, establishment cost, running cost, energy cost and annual total costin the cherry orchard of 27.3 da. For this purpose, soil characteristics were determined,irrigation water requirements of cherry was calculated, and then, irrigation systems wereplanned, system capacities were determined, system components were designed andproject estimated costs were prepared according to prices of year of 2006. The cost ofestablishment, capital, fixed, energy, maintenance, labour of irrigation and annual totalcosts were calculated by economic analysis. As a result, seasonal irrigation waterrequirements were found 397 mm and 482 mm for drip and micro sprinkler irrigationmethods, respectively. System capacities were determined as 3.56 L/s in drip irrigationmethod and 5.12 L/s in micro sprinkler irrigation method. Annual total capital cost andannual total cost were found as upper at the level of 17% and 16%, respectively, in dripirrigation method than micro sprinkler irrigation method. According to the this results, ithas been suggested that, when irrigation water has been taken from the wells with lowdynamic head, if water source has been adequate micro sprinkler irrigation method canbe applied, but if water is scarce drip irrigation method should be preferred.KEY WORDS: Cherry, drip irrigation method, micro sprinkler irrigation method,irrigation water requirement, irrigation costs.