Erzurum ili İspir ilçesinde doğal olarak yetişen badem (Amygdalus communis L.) tiplerinin seleksiyon yolu ile ıslahı ve seçilen tiplerde RAPD yöntemiyle genetik çeşitliliğin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma, 2009-2012 yılları arasında Erzurum ili İspir ilçesinde doğal olarak yetişen badem populasyonu içerisinden geç çiçeklenen ve meyve özelliği üstün olan badem tiplerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Bu amaçla, populasyonunun tamamı taranarak 163 tip ön seleksiyonla belirlenmiştir. Değiştirilmiş tartılı derecelendirme yöntemine göre bunlar içerisinden 25 tip ümitvar olarak seçilmiş ve detaylı incelemeleri yapılmıştır.İspir ekolojisinden seçilen bademlerin ilk çiçeklenme tarihi 2010 yılında 13 - 21 Mart; 2011 yılında 7 - 16 Nisan; 2012 yılında ise 16 - 24 Nisan tarihleri arasında gerçekleşmiştir. Badem tipleri arasında ilk çiçeklenme tarihleri bakımından ortalama 8 günlük fark belirlenmiştir.Seçilen tiplerin kabuklu meyve ağırlığının 2,17 g ile 5,79 g; iç badem ağırlığının 0,56 g ile 1,08 g ve randımanının %16,9 ile %26,7 arasında değiştiği belirlenirken; ağaç şekli itibariyle 10 tipin dik, 12 tipin dik-yayvan ve 3 tipin yayvan olduğu belirlenmiştir.Ümitvar badem tiplerinin kuru madde içeriği %95,30-96,60, kül içeriği %1,79-3,79; ham protein içeriği %12,51-17,82, yağ içeriği %45,67-58,62, toplam şeker içeriği ise %2,34-6,68 bulunmuştur. Toplam yağ içeriğindeki doymamış yağ asitlerinin oranı %92,75-93,99 arasında, doymuş yağ asitlerinin oranı %5,12-7,14 arasında değişmiştir. Doymamış yağ asit içeriğinin tamamına yakını oleik ve linoleik asitten, doymuş yağ asit içeriğinin tamamına yakınının ise palmitik ve stearik asitten oluştuğu tespit edilmiştir.RAPD analizinde kullanılan 30 primer amplifikasyonları ile 111 polimorfizim bant elde edilmiştir. Bu primerlerden elde edilen polimorfik bant sayısı 1 ile 7 adet arasında değişmiştir. En düşük genetik mesafe düzeyi 96 ile 161 tipi arasında 0,54 seviyesinde, en yüksek genetik mesafe düzeyi 10 ile 121 tipi arasında 0,21 olarak belirlenmiştir.

This study was conducted to determine the late flowering and high fruit quality of almond genotypes from natural population of İspir distinct in Erzurum province during 2009-2012. 163 genotypes were pre-selected from natural population. Based on weight graduation method, 25 genotypes were selected and deeply investigated.The first blossom dates were determined as 13-21 March, 7-16 April and 16-24 April, in 2010, 2011, and 2012 respectively. The first blossom date varied 8 days among the selected almond genotypes.In selected genotypes fruit weight ranged from 2.17 g to 5.79 g, kernel weight varied from 0.56 g to 1.08 g and kernel percentage ranged between 16.9% and 26.7% and tree habitus were 10 upright, 12 upright-spread and 3 spread. Dry matter content, crude ash, crude protein content, oil content and total sugar content varied 95.30-96.60%, 1.79-3.79%, 12.51-17.82%, 45.67-58.62% and 2.34-6.68%, respectively. While unsaturated oil content ratio was 92.75-93.99%, saturated oil content ratio was 5.12-7.14%. Unsaturated oil content occurred almost oleic and linoleic acid but saturated oil content occurred almost palmitic and stearic acid.Onehundred eleven polymorphism bands were obtained with the use of 30 amplification of RAPD primers. The alleles of polymorphic bands obtained from these primers varied between 1 and 7. The lowest level of genetic distance was 0.54 at between 96 and 161 genotypes and the highest level was 0.21 at between 10 and 121 genotypes.