Çağdaş resim sanatında mistisizmin bulgulanması

Abstract

ÖZET Gizemcilik, halktan saklanmış tüm bilgileri içeren, gizilcilik kapsamında, içrek bir öğretidir. Hindistan'a özgü bireysel derin düşünme, gizemciliğin de kaynağıdır. Ortaçağ gizemcilerinin öncüleri olarak, II. yüzyılda Gnosisçiler'i görmekteyiz. Daha sonra ortaya çıkacak olan kabala, (gizemci Yahudi geleneği) Gnosisçiler'den etkilenecektir. Bu gelenekte, Kutsal Kitap, zengin tekniklerle okunup, yorumlanır. Eski Türkler' de gizemcilik, Şamanlık ile şekillenmiştir. Samanlık, dinsel büyüsel inanç ve uygulamalar bütünüdür. Eski Türk resim sanatında iki önemli ressam dikkat çekmektedir; Sicistani ve Mehmet Siyahkalem. Gizemcilikte okuma teknik ve yazılımlar, farklı adlarla, hem Yahudi, hem Yunan, hem de Müslümanlar' da kullanılmıştır. Bu türden tekniklerde sıkça kullanılan harf-rakamlar, aslında sayma zorluğunun yarattığı korku ve isteksizlikten kaynaklanan, sayılanın, mimlenenin üzerinde, kötü güçlerin kolaylıkla hakimiyet kuracağı inancı ile beslenmiş ve yine bu doğrultuda, gizemciler, harflerin sayısal değerleri ile, kötü güçlere hakim olabileceklerine ve gizil bilgilerin elde edilebileceğine inanmışlardır. Felsefî boyutta gizemcilik, Pythagorasçılık ile şekillenmiştir. Bu düşünüş, Paracelsus 'da, Mirandola'da, Nettesheim'de, Cardanus'da, Büyük Albert'te, Suhreverdi'de, Farabi'de, İbn-i Hayyan'da, Cabir ve Razi'de, İbn-i Sina'da etkiler bırakmıştır. Tasavvufta Batınilik olarak karşımıza çıkan gizemcilik burada, hareketi esas alır ve felsefî gizemciliklerden ayrılır. Tasavvuf, dinsel bir gizemciliktir. VIÇağımız resim sanatında gizemci temaların kullanımı, geçmiş yüzyıllardaki belirgin, gelenekten anlatımın yerine, oldukça şüpheli ve belirsizdir. Uzun yıllar boyunca soyut sanatın ilham kaynağı olarak görülmeyen gizemcilik (/gizilcilik) hakkındaki yaygın kanı, altmışlı ve yetmişli yıllarda, modern eserler üzerinde gizemci etkilerin bulunduğunu gösteren yayınlanıl çıkmaya başlamasıyla bir ölçüde değişmiştir. Bu çabada, Robert P.Welsh, Rigbom, yazılarıyla dikkat çeken isimlerdendir. Konu hakkındaki metin ve yayınlatın, sanatçılar üzerinde büyük etkisi olduğu bilinmektedir. 1875 'de New York'ta kurulan Teozofi Topluluğu, sanat ve gizilcilik arasındaki bağı açıklayıcı pek çok metin, gazete ve kitap yayınlamıştır. Tüm bu çabalar, sanatçılarca ilgi görmüştür. Khnopff, Serusier, Moreau, Braque, Gris, Duchamp, B. Newman, Beuys, Malevich, Gauguin, Mondrian, Kupka, Kandinsky, Klee, Pollock gibi sanatçılar, gizemciliğin varlık alam manevi dünya ile ilgilenmişlerdir. VII