Bazı hayvansal ürünlere yapılan harcamaları etkileyen faktörlerin ekonometrik analizi: Çok terimli Tobit modeli yaklaşımı

Abstract

Bu çalışmada, hanelerin ve hane reisinin sosyo-demografik ve ekonomik faktörlerinin hane halkı süt ve süt ürünleriyle yumurta tüketim harcama tutarına olan etkileri çok terimli Tobit modeli kullanılarak elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda araştırma ile ilgili temel veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2014 dönemi boyunca toplam 10122 hane halkına uygulanan hane halkı bütçe anketlerinden elde edilmiştir. Örnek büyüklüğü kayıp ve aykırı gözlemler atıldıktan sonra 9271 hane olarak hesaplanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre iki bağımlı değişken arasındaki ikili çapraz korelasyonların hepsinin pozitif ve istatistiki açıdan sıfırdan farklı bulunması çok terimli Tobit modelin geçerliliğini doğrulamaktadır. Hane reisi erkek olanların hane reisi bayan olanlara göre aylık 1.512 TL daha az tereyağı tüketim harcaması yaptıkları tespit edilmiştir. Ailelerin 6-14 yaş grubu çocuk sayısı arttıkça ailelerin yoğurt ve yumurta tüketim harcama tutarlarının sırasıyla 0.803 ve 0.313 TL daha fazla olacağı hesaplanmıştır. Ailenin aylık toplam gelirinin 1000 TL artması durumunda ailenin aylık süt, peynir, yumurta ve tereyağı tüketim harcama tutarlarının sırasıyla 0.159, 0.411, 0.154 ve 0.332 TL artacağı tespit edilmiştir. Araştırma bulgularına göre hane halkı ve hane reisinin sahip olduğu özelliklerden dolayı hanelerin süt ve süt ürünleriyle yumurta tüketim harcama tutarlarını önemli ölçüde etkilediği çalışmada elde edilen bulgular tarafından desteklenmiştir. Dolayısıyla ailelerin ve aile reisinin sahip olduğu sosyo-demografik ve ekonomik faktörler dikkate alınarak bunların gruplandırılmaları ve bu gruplara yönelik genel politikalar yerine ayrı ayrı politikaların geliştirilmesi ve izlenmesi büyük önem arz etmektedir.

In this study, the effects of household and household head-related socio-demographic and economic factors on spending of household milk and egg consumption, including milk products are obtained by using multivariate Tobit model. Data about this research is obtained from 10122 household budget survey that conducted by Turkish Statistical Institute (TSI) to households over the period of 2014. Sample size has been calculated as 9271 households after excluding outliers and missing observations of some key variables. According to the results all positive and statistically different from zero the cross-correlation coefficients between the two expenditure equations confirm the validity of the multivariate Tobit model against the invidividual Tobit model. Results show that the male household head is most likely to spend 1.512 TL less than femal household head. Households with kids within 6-14 age group tend to spend 0.803 TL and 0.313 TL more on yoghurt and eggs products. A 1000 TL per month increase in income the family expenditures on milk, cheese, egg and butter consumption will increase by 0.159, 0.411, 0.154 and 0.332 TL respectively. Results also indicate that the properties owned by the houshold and the housholds head significantly affected the spending on milk and milk products with egg consumption. Therefore, household and household head-related socio-demographic and economic factors significantly affect monthly dairy expenditures in Turkey and differ significantly in terms of their magnitudes. Relevant policy implications can be drawn and implemented by policy makers and entrepreneurs in related fields.