Göksu deltası sağ yakası (Mersin-Silifke) kıyı akiferi yeraltısuyu sisteminin modellenmesi

Abstract

Türkiye ve Ortadoğu'nun en önemli sulak alanlardan biri olan Göksu Deltası'nda suya dayalı bir ekosistem gelişmiştir. Deltada doğal hayatın korunması ve sosyo-ekonomik gelişmelerin sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi herşeyden önce su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ile mümkündür. Göksu Deltası'nda sağlıklı sürdürülebilir su kaynakları yönetim planlarının oluşturulması için bölgede hidrojeolojik kavramsal modelin sağlıklı bir şekilde kurulması gerekmektedir. Göksu Deltası'nda yapılan çalışmalar da bu amaca ulaşamamış bu nedenle deltada hidrojeolojik sistemi sağlıklı bir şekilde tanımlamak mümkün olmamıştır. Tez kapsamında delta ve dolayında jeolojik, hidrojeolojik incelemeler ve sondaj çalışmaları gerçekleştirilerek Göksu Deltası hidrojeolojik kavramsal modeli oluşturulmuştur. Göksu Deltası akifer sistemi kuzeyden ve kuzeybatından temel birimlerle sınırlanmış olup, deltanın güney ucunda yaklaşık 250 m kalınlığa ulaşmaktadır. Deltada yeraltısuyu akışı güney, güneybatı yönlü olup Akdeniz'e doğrudur. Hidrojeokimyasal analizler neticesinde deltanın kuzeyden ve kuzeybatıdan Ca-HCO3 tipindeki tatlısularla beslendiği, güneyde ise Na-HCO3 tipinde deniz suyu girişimi etkisindeki suların yaygın olduğu anlaşılmıştır. Bu iki su tipi arasında ise iyon değişim bölgesi mevcuttur. Hidrojeokimyasal analizlere göre deltanın orta kesiminde zirai, kuzeyinde ise Göksu Nehri'nden itibaren evsel yeraltısuyu kirliliği söz konusudur. Tez çalışmasında elde edilen tüm veriler Göksu Deltası sağ yakası yeraltısuyu akım modelinin oluşturulması amacıyla değerlendirilmiştir. MODFLOW programı kullanılarak elde edilen yeraltısuyu akım modellemesi sonucunda akifer kararlı akım koşullarında başlıca kireçtaşı akiferinden, kısmen de Göksu Nehri'nden beslenmektedir. Akiferin boşalımı ise yoğun olarak Akdeniz'e, kısmen de güneyde Göksu Nehri'ne doğru gerçekleşmektedir. Modelin 2012 yılı için zamana bağlı olarak yeniden çalıştırılması sonucunda Göksu Deltası sağ yakası yeraltısuyu sisteminin tarımsal sulama amaçlı yeraltısuyu işletimine karşı son derece hassas olduğu anlaşılmıştır.

The water demand ecosystem is developed in Göksu Delta which is one of the most important wetlands of Turkey and Middle East. Protection of wild life and sustainable socioeconomic development in delta is only possible with sustainable usage of water resources. It is necessary to construct conceptual hydrogeological model of delta for an effective sustainable water management plan in Göksu Delta. Recent studies in delta couldn't reach this aim therefore it wasn't possible to define hydrogeological system exactly. A conceptual hydrogelological model is constructed by geological, hydrogeological investigations and drilling studies. According to the conceptual hydrogeological model aquifer system of Göksu Delta restricted by limestones from north and northwest and reaches up to 250 m thickness in southern part. The groundwater flow direction is through south and southeast to Mediterranean. Hydrochemical analyses show that aquifer system of the delta is recharged by Ca-HCO3 type waters from north and northwest. South part of the delta groundwater type is Na-HCO3 due to the effect of seawater intrusion. An ion exchange zone is also present between these zones. According to hydrochemical analyses agricultural groundwater pollution is present in central part of the delta while domestic pollution is present northern part through Göksu River. Whole data in thesis are evaluated to construct the hydrogeological flow model for right side of the Göksu Delta. According to result of hydrogeological flow modelling under study state condition by using MODFLOW, it is obtained that alluvium aquifer is primarily recharged by limestone aquifer and partly by the Göksu River. Discharge of aquifer is generally to Akdeniz and partly to the Göksu River in southern part of the delta. The results of model under transient condition for 2012 year indicate that right side of Göksu Delta groundwater system is extremely sensitive for groundwater exploitation for agricultural purposes.