Mevlâna`nın Mesnevî`sinde sağlığa dair görüşler

Abstract

XIII. yüzyılda yaşamış olan Mevlâna Muhammed Celâleddîn-i Rûmî'nin en tanınmış eseri, birçok dillere tercüme edilen Mesnevî-i Şerîf, adını İslâmî edebiyatın nazım şekillerinden biri olan mesneviden almıştır. İslâmî tasavvuf edebiyatının şaheseri olan Mesnevî'yi Çelebi Hüsâmeddin, Mevlâna'nın tükenmez bir hazineye benzeyen ruhundan çekip çıkarmıştır.Hemen her konuda insanlığa ışık tutup yol gösteren Mesnevî, devrinin tıbbi bilgilerini, hekimlerin hastalıkları teşhis ve tedavi yöntemlerini, hekim-hasta münasebetini, hastalık ve dert ile karşılaştığımızda nasıl davranmamız gerektiğini, halkın sağlık alanındaki inanç ve âdetlerini anlatması bakımından da çok değerlidir.Bu çalışmada, Veled Çelebi İzbudak'ın çevirdiği, Abdülbâki Gölpınarlı'nın gözden geçirdiği Mesnevî'nin, MEB 1988 İstanbul baskısı kullanıldı. Farsça metinlerde Mesnevî'nin, Adnan Karaismailoğlu tarafından hazırlanan Akçağ Yayınları 2007 baskısından yararlanıldı. Altı cildin tamamı okunarak sağlığa dair olduğu düşünülen tüm beyitler ve bunlarla bağlantılı olduğu düşünülen hikâyeler tespit edildi. Eksik kalan ve yanlış anladıklarımız mutlaka olmuştur. Beyitlerin altına cilt ve beyit numaraları yazıldı. Konuyla bütünlüğü olan hikâyeler başlığı ile birlikte alındı. Burada yalnızca tercüme verilmiş, çeviri diline müdahale edilmemiştir.Anadolu Selçuklu Devleti'nde zamanın şartları ile kıyaslanınca tıp ilmi ileri düzeydeydi. Anadolu'da, Kayseri, Sivas ve Konya gibi Selçuklu şehirlerinde bimaristan adı verilen hastanelerin ve tıp tahsili yapılan medreselerin inşa edilmesi Selçukluların tıbba verdikleri önemi gösterir.Mevlâna'nın Mesnevî'sinde devrin sağlık uygulamalarına dair çok sayıda beyit bulunmaktadır. Bu beyitlerin ışığında Mevlâna'nın diğer ilimlerin yanı sıra tıp ilminden de haberdâr olduğu anlaşılmaktadır.Anahtar Kelimeler: Mevlâna, Mesnevî, Sağlık, Tıp İlmi, Anadolu Selçuklu Devleti

The Mathnawi Sherif, the most well-known work of the Mawlana who lived in the 13th century translated into many languages and took its name from mathnawi, one of the verse form of Islamic literature. Chalabi Husam al-Din extracted the Mathnawi, the masterpiece of Islamic-Sufi literature, from the inexhaustible treasure of Mawlana's spirit.The Mathnawi, that lights and leads the way to humanity in almost everything is also very valuable in terms of explaining his era's medical informations, doctors' diagnosis and treatmend methods of diseases, relationship of physician and patient, how should we behave when faced with illness and trouble, beliefs and customs of people in the field of health.In this study, 1988 Istanbul edition of the Mathnawi which is translated by Veled Çelebi İzbudak and reviewed by Abdülbâki Gölpınarlı was used. In Persian texts, benefited from Mathnawi which is prepared by Adnan Karaismailoğlu. Six volumes -the whole Mathnawi- were read. All couplets thought to be related to health and stories thought to be related to these were determined. There have been absolutely something missing and misunderstood Under the couplets, numbers of volume and couplet were written. Stories, about the topic, were taken with its title. Here only translations were given and was not interfered to assembly language.In Anatolian Seljuk Sultanate, the medical science was in advanced level when compared to the time. In Anatolia, in Seljuk cities such as Kayseri, Sivas and Konya constructions of hospitals called bimaristan and madrasahs which teachs medical science shows that Seljuks gives importance to medicine.There are many couplets about health practices of the period in Mawlana's Mathnawi. In the light of these couplets, it is understood that Mawlana had knowledge of medicine as well as other sciences.Key Words: Mawlana, Mathnawi, Health, Medical Science, Anatolian Seljuk Sultanate