1909-1918 yılları arası eski harfli çocuk dergilerinde savaş teması

Abstract

Batı'da çocuk ve çocukluk kavramının keşfedilmesiyle çocuğa göre edebiyat ürünleri de yaygınlaşır. Bizde çocuğun keşfi ise 19. yüzyılda Tanzimat dönemi ile toplumsal alanda yaşanan hızlı değişimle olur. Türk edebiyatında çocuklara yönelik ilk ürünlerde Tanzimat döneminde verilmeye başlanır ve çocuk edebiyatı serüveni de 19. yüzyılda Batı'dan yapılan çevirilerle başlar. Çocuklara yönelik ilk yazılı ürünler gazete ve dergiler olur. İlk çocuk dergisi Mümeyyiz'in (1869) yayımlanmasından Harf İnkılabına (1928) kadar olan sürede eski harfle yayımlanan çocuk dergisi sayısı 48'dir. Yayımlanan çocuk dergilerinden en uzun soluklusu ise 626 sayı çıkan Çocuklara Mahsus Gazete'dir.II. Meşrutiyet'in ilanını takiben yaşanan on yıllık süreçte üç büyük savaşın izlerini çocuk dergilerinde görmek mümkündür. Bu dönemde siyasi gücü elinde bulunduran İttihat ve Terakki Fırkası ilan ettirdiği Meşrutiyeti korumak, savaşta ihtiyaç duyulan asker gücünü karşılamak için paramiliter gençlik dernekleri kurar ve çocukları hem bedenen hem de fikren savaşa hazır hale getirir. Bu amaçla dönemin yayımlanan çocuk dergilerini birer araç olarak kullanır. II. Meşrutiyet dönemi yayımlanan çocuk dergilerinde millî, milliyetçi, Türkçü konular, kin, intikam ve öç duyguları, boykot, donanmaya yardım, tasarruf sandıkları, ticaret vb. konuları ağırlıklı olarak işlenmiştir. Bu tez beş bölüm ve bir ekten oluşmaktadır. Birinci bölümde tezin konusu, amaç ve alt amaçları, önemi, varsayım ve sınırlılıkları, ikinci bölümde kuramsal çerçeve, üçüncü bölümde yöntem, dördüncü bölümde bulgular ve beşinci bölümde değerlendirme bulunmaktadır. Ek 2'de ise dergilerde savaş temasına uygun ilgi çekici resimlere yer verilmiştir. Bulgular kısmında incelemesi yapılan çocuk dergilerine yansıyan savaş temasını milliyetçilik, ekonomi, intikam başlıkları altında ele alınmıştır. Milliyetçilik başlığında millî hitabeler, millî şiirler, vatan/bayrak/ordu sevgisi alt başlıkları; ekonomi konusunda boykot, ticaret/çalışmak ve tasarruf sandıkları/istikraz alt başlığı verilmiştir. Bu çalışma 1909-1918 yılları arasındaki dönem, Türk tarihine damgasını vurmuş siyasal rejim değişikliğini, üç büyük savaşı kapsar. Eski harfli çocuk dergileri üzerine birçok çalışma yapılmış olmasına rağmen yaşanan toplumsal sorunların çocuk dergilerine yansıması üzerine bir çalışma yapılmamıştır. Bu çalışma ile II. Meşrutiyet döneminde toplumsal olayların çocuk dergilerine yansıması incelenmiş ve bu alanda çalışma yapacak olanlara kaynak oluşturmak amaçlanmıştır.

Literature Works became widespread with the discovery of concept of child and childhood. Discovery of child arise from the quick change in society with Tanzimat era in nineteen century in our society. The first literature Works were given in the Tanzimat era and our children literature began with the translations from the West in nineteen century.The first written works devoted to children were news and magazines. The number of children magazines is 48 from publishment of the first children magazine `Mümeyyiz` (1869) to alphabet revolution (1928). `Çocuklara Mahsus Gazete` had the longest publishment life with 626 journals.It is easy to see the impacts of three big wars in children magazines following ten years of establishment of the Second Constitutional Period. `İttihat ve Terakki` which has the power in this period founds paramilitary youth institutions to find human resources needed in war and to protect the Constitutionalism and get the children ready for the war both in physically and spiritually. It uses the children magazines as a tool with this aim. Subjects such as national,nationality Turkist, boycott, aids to navy, trade and emotions such as revenge and nemesis were worked up heavily in the children magazines published in the Constitutional Period.This paper consists of five chapters and an addition. The theme, aims, importance of it, assumptions and boundedness of it are in first chapter, theoretical frame is in second chapter, method is in third chapter, findings are in fourth chapter and assessment is in fifth chapter and interesting pictures suitable for the war theme in magazines given in the addition. The war theme in the children magazine is studied under headings of nationalism, economy and revenge. Sub headings of National allocutions, national poems and the love of homeland/ flag/ army in Nationalism heading, boycott, trade/working life, savings box in Economy Heading are given.This paper includes the change of political regime which influenced deeply the Turkish history, three big war and the era between 1909-1918. Although a lot of studies are done on children magazines written in old alphabet, there is no study about the reflections of social problems in the children magazines. The reflections of social events in the Constitutional period in the children magazines are studied in this paper and it is aimed to be a resource to who will study in this field.