Lise son sınıf öğrencilerinin mesleki tercihlerini etkileyen faktörler (Kocaeli ili örneği)

Abstract

Bu araştırmanın amacı lise son sınıf öğrencilerinin mesleki tercihleri ve bu tercihlerine etki eden faktörleri belirlemektir. Bu çalışmada öğrencilerin mesleki tercihleri ve bu tercihlerinin cinsiyet, okul türü, anne-baba eğitim düzeyi ve meslekleri, ailenin sosyo-ekonomik durumu, kardeş sayısı ve kardeşlerinin üniversite eğitimi durumuna göre değişkenliği incelenmiştir. Araştırmada, genel tarama modelinde betimsel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Kocaeli ili Gebze, Darıca, Dilovası ve Çayırova ilçelerinde Fen Lisesi, Anadolu Lisesi, Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi ve İmam Hatip Lisesinde öğrenim görmekte olan lise son sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini 525 lise son sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak anket tekniği kullanılmıştır. Anket sorularına verilen cevaplar SPSS 25.0 istatistik programına girilerek t testi, tek yönlü varyans analizi (Anova), scheffe, tukey, koralasyon, ki-kare testi, yüzde ve frekans istatistiksel teknikleri kullanılarak sonuçlar yorumlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilerin mesleki tercihleriyle cinsiyet, lise türü, baba mesleği, annenin eğitim düzeyi arasında anlamlı düzeyde bir farklılık vardır. Öğrencilerin mesleki tercihleriyle anne mesleği, babanın eğitim düzeyi, ailenin sosyo-ekonomik düzeyi, kardeş sayısı, kardeşlerin üniversite eğitimi alması ve kardeş meslekleri arasında anlamlı düzeyde bir farklılık yoktur. Öğrencilerin tercih ettikleri mesleklerin frekans değerlerine göre en çok tercih edilen mesleki alan sırasıyla sağlık, mühendislik-mimarlık ve eğitim alanlarıdır. Mesleki tercihlerini etkileyen ilk üç etken ilgi ve yetenekler, mesleğin prestij ve saygınlığının yüksek olması ve mesleğin kazancı olarak sıralanmıştır. Mesleki beklentileri en fazla yeteneklerini kullanacakları bir meslek olması, ekonomik gelir ve iş bulma olanağının fazla olması yönündedir. Meslek seçiminde ailenin tutumu daha çok öğrencinin ilgi ve yetenekleri ile iş imkânı olan meslekler olması yönündedir. Araştırma sonucuna göre öğrenciler mesleği yapan kişilerce meslekleri tanımaktadırlar ve yapılan mesleki tanıtım seminerleri mesleki tercihlerini etkilemektedir. Öğrenciler rehberlik servisiyle mesleki seçimi konusunda görüşme sıklığı düşüktür. Okullarda mesleki tanıtım ve rehberlik çalışmaları yapılmaktadır. Öğrenciler meslek seçimiyle ilgili kariyer günleri, panel, konferans ve bilgilendirme toplantılarına katılırlar. Değişen üniversite sınav sistemi öğrencilerin mesleki tercihlerini etkilememektedir. Lisedeki akademik başarı ve sınav puanı öğrencilerin üniversite tercihlerini etkilemektedir. Öğrenciler ailelerinden uzak bir ilde üniversite eğitimi almak istemekte ve tercihlerinde daha çok ilgi ve isteklerine önem vermektedirler. Üniversitenin sosyo kültürel imkânları ve popüler üniversiteler tercihlerde etkilidir. Anahtar Kelimeler: Meslek, mesleki tercih, meslek seçimi, mesleki rehberlik, mesleki beklenti.

The aim of this study is to determine the vocational preferences of high school senior students and the factors that affect these preferences. In this study, students' vocational preferences and their variability of gender, school type, parent education level and professions, socio-economic status of the family, number of siblings and the siblings' university education were investigated. In the study, descriptive research method has been used in general screening model. The target population of the study consists of senior students studying at Science High School, Anatolian High School, Vocational and Technical Anatolian High School and religious vocational high school in Gebze, Darıca, Çayıroava and Dilovası. And the sample of the study consists of 525 senior high school students. A survey technique was used as data collection tools. The results were analyzed using T-test, one-way variance analysis (Anova), scheffe, tukey, collage, Chi-square test, per cent and frequency statistical techniques by entering the SPSS 25.0 statistical program.According to the results of the research, there is significant difference between the vocational preferences of the students and the gender, high school type, father's jobs and the level of education of the mother. There is no significant difference between the students 'professional preferences and the mother's jobs, the father's educational level, the family's socio-economic level, the number of siblings, the siblings' university education and the siblings' vocations. According to the frequency values of the vocations preferred by the students, the most preferred vocational areas are health, engineering-architecture and education respectively. The first three factors affecting vocational preferences are interests and abilities, high prestige and reputation of the vocation, and the vocation's earnings. Vocational expectations are the most likely to use their skills, economic income and more job opportunities. The attitude of the family is mostly in the direction of the students' interests and abilities and jobs having employment opportunities. According to the results of the research, the students know the vocations by the professionals and professional presentation seminars affect their vocational preferences. The students' frequency of interview with counselling service about choice of vocation is low. Vocational presentation and counselling activities are carried out at schools. Students attend career days, panel, conferences and contact meetings about career choice. Changing university examination system does not affect the vocational preferences of students. Academic achievement and examination scores in high school affect students ' university preferences. Students want to get a university education in a province far away from their families and give more importance to their interests and wishes. The socio-cultural opportunities of the university and popular universities are effective in preferences.Keywords: Occupation, vocational preference, choice of occupation, vocational guidance, vocational expectation.