Dünyada ve Türkiye`de serbest bölgeler ve Kocaeli`nin potansiyeli

Abstract

ÖZET Serbest bölgeler bir ülkenin siyasi hudutları içinde olmakla beraber gümrük hudutları dışında sayılan seçilmiş sınır ve ticari faaliyetlerin ülkenin diğer kesimlerine göre daha çok teşvik gördüğü ve bürokrasinin en aza indiği yer olarak tanımlanabilir. Bu açılardan bakıldığında temel olarak iki tür serbest bölge vardır: 1. Serbest ticaret bölgesi, 2. Serbest üretim bölgesi. Serbest bölgelerin kurulmasında rol oynayan temel faktörleri şöyle sıralayabiliriz; Dış dünyaya açılmak, ülkenin döviz kazancım arttırmak, ödemeler dengesini düzeltmek, ithalat kolaylığı sağlamak ve bölgeye gelen yerli sanayiciye giriş maliyetleri düşük olan hammaddeler girişini sağlamak, depolama ve transit taşıma faaliyetlerini arttırmak, sanayileşmeyi ve ileri teknolojiyi o ülkeye çekmek, istihdamı arttırmaktır. Bunların ışığında kurulan serbest bölgelerin uluslararası ticareti etkilediği görülmektedir. Dünya' da kurulan serbest bölgeler öncelikle gelişmekte olan ülkeler tarafından benimsenmiştir. Yani ekonomiye olan katkısı ön plana çıkartılmıştır. Türkiye'de 1980'e kadar üstünde durulmamış, 1980 sonrası ihracata yönelik gelişme politikaları içinde önemli bir yer almış ve son 15 yıl içinde kurulmuş 10 serbest bölge ve bunun yanında 54 başvuru beklemektedir. Serbest bölgelerin Türkiye için gelişmeyi etkileyici bir rol oynadığı söylenebilir. Bu açılardan bakıldığında serbest bölge kurulması için tüm şartlan uygun olan tüm bilimsel kriterleri içine alan Kocaeli ili aslında bu bölgelerin ortaya çıkışında ilk düşünülenin olması gerekirdi. Fakat çeşitli siyasi etkiler sonucu bu engellenmiştir. Fakat bunun da zamanla aşılacağı düşünülerek Kocaeli iline kurulacak serbest bölgenin tüm yönleri ele alınıp ortaya konularak serbest bölgenin Kocaeli ili için gerekliliği, bunun yanında şart olduğu gözönüne konulmuştur.

ABSTRACT Free zones may be defined as the areas that, in spite of being within the political boundaries of a country, are regarded as outside customs boundaries, that receive more incentives than the other regions of the country in terms of boundary and trade activities and that are least influenced by bureaucracy. Basically, we may talk about two types of free zones : 1. Free trade zones 2. Free production zones The main factors effecting the establishment of free zones may be listed as follows: opening to the world outside, increasing the foreign currency income of the country, balancing payments, enhancing importation activities and supplying the native industry in the area with raw material of low cost, increasing storage and transit transport activities, attracting industrialization and advanced technology to the country and creating fields of employment. It has been found that free zones established with the aims above have influenced international trade. Free zones in the world have initially been adopted by developing countries. Their contribution to economy has been put forward. In Turkey, 10 free zones had been neglected until 1980, have gained importance within the developmental policies of exportation after 1980 and have finally been achieved in the last 15 years. Besides, 54 free zones are kept in the planning phase. Free zones may be said to have an ifluencing role in the development of Turkey. When taken from that perspective, Kocaeli, meeting all of the scientific requirements of free zone establishment, should have been the first place to be considered when the subject was put forward. But this has been prevented by certain political influences. However, supposing that this problem will be resolved in time, the free zone to be established in Kocaeli has been planned with all aspects in mind and it has been concluded that a free zone is a requirement, and even beyond that, a must for Kocaeli.