Bölgesel rekabet gücünü geliştirmeye yönelik alternatif bir yaklaşım: Yeni endüstriyel bölgeler yaklaşımı (Denizli örneği)

Abstract

ÖZETRekabet gücü ile ilgili konular 1980'li yıllardan itibaren önem kazanmıştır. Gelenekselyaklaşımlar çerçevesinde açıklanan rekabet gücünün kaynaklarını; zengin doğal kaynaklarucuz ve bol işgücü ile hammadde ve girdi bolluğu oluşturmaktadır. 1980'li yıllardan sonraartan küreselleşme yönündeki eğilimler dikkate alınarak, rekabet gücü hakkında yeni bir bakışaçısının ortaya konması zorunluluğu doğmuştur. Küresel rekabet koşullarındaki değişmeler degöz önünde bulundurularak, rekabet yaratan faktörler ve bu faktörlerin etkileşimleriniaçıklamaya yönelik araştırmalar hız kazanmıştır. Bu çalışmalardan en yaygın olarak bilineni;Porter'in ?Ulusların Rekabet Üstünlüğü? adlı çalışmasıdır. Çalışmada rekabet gücünün temelve dışsal belirleyenlerinden söz edilmektedir. Temel belirleyiciler; üretim koşulları, talepkoşulları tamamlayıcı sektörler ile piyasa yapısı ve rekabet stratejileri olarak ele alınırken,dışsal belirleyiciler; devlet müdahalesi ve küresel koşullardan oluşmaktadır. Bölgeler; temelbelirleyiciler için en uygun koşulları sağladığı sektör ve sektör gruplarında rekabet gücükazanmaktadır.Temel belirleyenlerin rekabet gücü yönünden işlevi verimlilik ile ilgili görülmekte,belirleyenlerin verimlilik artışlarına katkısı rekabet gücünü geliştirmektedir. Rekabet gücü ilekümeler arasındaki ilişki vurgulanmakta, ancak kümelerin coğrafi boyutu dikkatealınmadığından verimliliği nasıl geliştireceği konusu eksik kalmaktadır. Bu aşamada bölgeselverimliliği temel alan modern yaklaşımların önem kazandığı görülmektedir. Modernyaklaşımlar; bölgesel verimliliğin temelinde, coğrafi yoğunlaşmaya bağlı olarak kazanılanküme ekonomilerinin olduğunu vurgulamaktadır. Daha sonraki çalışmalarda ise kümeekonomilerinin dinamik ve statik etkilerine dikkat çekilmiştir. Coğrafi ve sektörelyoğunlaşma, işletmeye kümede yerleşmeyle birlikte; önceden oluşmuş işgücü piyasası, mal vehizmet piyasası, sektörel kuruluşların varlığı, taşıma ve ulaşım kolaylığı, geniş pazarlar gibistatik dışsal yararlar sağlamaktadır.Günümüzde rekabet gücünü tek başına sürdürmek mümkün görünmemektedir. Uluslararası piyasalarda bölgenin rekabet gücü kazanabilmesi, bölgedeki tüm kuruluşlar ve işletmelerarasında işbirliği ile yaratılabilecek ortaklaşa verimlilik gibi dinamik etkilerle mümküngörünmekte, kümenin sinerji etkileri önem kazanmaktadır.Çalışmada küme ekonomilerinin ortaya çıktığı Yeni Endüstriyel Bölgelerincelenmiştir. Bu bölgelerin temel bileşenleri KOBİ'ler, kümeler ve küme ekonomilerindenoluşmaktadır. Denizli organize Sanayi Bölgesi rekabetçi kümelere bir örnek olarak ele alınmışve Denizli Tekstil Kümesi olarak adlandırılmıştır. Kümelerdeki işletmelerin rekabet gücüaraştırılmış, yoğunlaşmanın katkısı kalite, esneklik ve hız yönünden incelenmiştir. Kümeninrekabet gücündeki değişmeler ise piyasa payı, istihdam oranı, büyüme ve verimlilik gibisomut performans ölçütleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Ayrıca kümede rekabet gücükaynaklarının payı ekonometrik model ile ölçülmüştür.Denizli Tekstil kümesinde rekabet gücünün araştırılmasındaki amaç; Türkiye'dekibölgesel farklılığı azaltmaya yada bölgesel farklılığa dayalı rekabet gücü yaratmaya yönelikpolitikaların, farklı bir bakış açısıyla değerlendirilmesini sağlamaktır. Sonuçlar kümeninrekabet gücü potansiyeline sahip olduğunu, ulusal düzeyde önemli bir gelişme sağladığınıgöstermekle birlikte, ortaklaşa verimlilik yaratma açısından GÜ'lerdeki yeni endüstriyelbölgeler kadar başarılı olmadığı görülmektedir.

ABSTRACTCompetitive advantage became more important after 1980?s years, Traditionalapproach used to explain competitive adventage. To this approach, resources of thecompetitive advantage were natural resource endowment, cheap and abundant labor and rawmaterials.After 1980?s years, increased tendency of the globalization needed new approach andresearchs, focusing on this approach. Competitive factors and interactions of these factors areexamined. The most famous study related to competitive advantage is Porter?s ?CompetitiveAdvantage of the Nations?. To Porter, the resources of the competitive advantage are basicand external factors. Basıc determinants consist of factor conditions, demand conditions,market structure and competitive strategy, related and supporting sectors. External factors aregoverment intervention and global changes. The regions provide suitable condition for basicfactors have capability to develop their competitive advantage.The competitive advantage of the region is seen related to productivity. Clustersprovide usefull tools to increase regional productivity. İn the Porter?s approach productivity isimportant element. But how can be developed is not clear. Therefore new model focusing onregional productivity are studied. This model called productivity model and considers spatialconsentration and agglomerotion economics. Some researchs studied dynamic and staticeffects of the clustering. Static effects are related to labor market, input and service marketand common technology use. Howewer increasingly competitive markets require dynamiceffects, related to cooperation and collective action.İn this thesis new industrial districts where take place agglomeration economics arestudied. This regions called competitive regions. Basic elements of the competitive regionsare small and medium size enterprise (SMSE), clusters and agglomeration economics. Denizliindustry district studied as a competitive region and called Denizli Textile Cluster. SMSE?slocated in the cluster examined quality, cost, flexibility and speed.Performans of the cluster evoluated market share, employment share, growth andproductivity measurement, and competitive advantage tested by econometric model.Target of the thesis; introduce a new model to develop competitive advantage of theregions and decrease regional economic distinguishs. The model established on differency-based policies. Model tested in Denizli Textile Cluster. Research results shows; cluster hascompetitive advantage potantiel, but it is not as succesfull as in industrial districts indeveloped countries.İÇİNDEKİLER