İktisat`ta belirsizlik kavramı ve enflasyon belirsizliğinin iç borçlanma faizlerindeki risk primine etkisi: Türkiye örneği (1990-2003)

Abstract

îktisadm bilim özelliği kazanmaya başladığı 18. ve 19. yüzyılda, iktisadi açıklamalarda çeşitli basitleştirici varsayımlar altında soyutlamaya gidilmiş, 20. yüzyıla gelindiğinde ise artık iktisadın gerçek hayatın ekonomik ilişkilerini yansıtmadığı eleştirileri artmaya başlamıştır. Bu kapsamda, daha önceden basitlik sağlaması amacıyla analiz dışında bırakılan bazı kavramlar yoğun tartışma konusu olmuştur. Özellikle tam bilgi ve nokta zaman anlayışının terk edilmesi ve eksik bilgi ve geleceğin mükemmel olarak öngörülemeyeceğinin kabul edilmesi, daha gerçekçi analizlere olanak tanıyan risk ve belirsizlik kavramlarına artan bir önem kazandırmıştır. Geleceğin mükemmel olarak öngörülememesi nedeniyle var olan risk ve belirsizlik, ortaya çıkabilecek olası sonuçlar için bireylerin ek tedbirler almasını söz konusu kılmaktadır. Buradan hareketle bu çalışmada, enflasyonun gelecekte ne olacağının kestirilememesinden doğan enflasyon belirsizliğinin, Türkiye'de ekonomik birimlerin kamu ile iç borç ilişkilerinde faiz oranlarına ekledikleri risk primi üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bu inceleme, hem yapısal hem de ekonometrik modeller (ARCH-GARCH) ile yapılmış; yapısal modelde enflasyon belirsizliği ile iç borçlanma faizlerindeki risk primi arasında anlamlı bir ilişki bulunamazken, GARCH modellemesinde önemli bir ilişki ortaya konulmuştur. Buna göre, Türkiye'de uzun süredir kronik bir özellik kazanmış olan enflasyon ve yarattığı belirsizlik, yüksek kamu açıkları ve beraberinde getirdiği büyük iç borç stokunda, sebep olduğu yüksek faizler yoluyla önemli rol oynamıştır.

In the 18l and 19th centuries when economics was gaining scientific importance, economic theories were mostly constructed under abstraction with some simplifying assumptions. In the 20th century, however, economics was criticized of being insufficient to explain the economic affairs of the real world. Accordingly, some concepts which initially were excluded from the analysis became a significant matter of discussion. Especially, the recognition of incomplete knowledge and the unpredictability of the future, along with the abandonment of complete knowledge assumption and static time treatment, gave importance to `risk` and `uncertainty`, which lead to more realistic analyses in economics. Owing their existence to the fact that future is unforeseeable, risk and uncertainty tend to make economic agents take extra precautions for the likely results they may cause. Taking this fact in consideration, this study investigates the relation between inflation uncertainty and the risk premium that agents add to interest rate in domestic borrowing. This investigation has been made with both structural and econometric models (ARCH-GARCH). As a result, it is found that there is a significant relation between risk premium and inflation uncertainty that was modeled with GARCH model. Consequently, it can be said that the chronic inflation that has prevailed in Turkey for a long time and the uncertainty it caused have played an important role in high public deficits and gross domestic debt stock via the high interest rates.