Yatağan ovası ve çevresinin arkeolojik araştırması

Abstract

Yatağan Ovası ve çevresinde yapılan yüzey araştırmalarıyla tarafımdan 12 ayrı antik merkez belirlenmiştir. Araştırma alanını kapsayan yörenin yerleşim yeri olarak seçilmesinde en önemli etkenler; tarımsal verimi yüksek toprakların, avcılık için elverişli dağlık alanların ve zengin maden yataklarının bulunmasıdır. Antik merkezlerin büyük bir kısmını düz ya da tepe üstü yerleşimler ile nekropoller oluşturmaktadır. Yüksek yaşam standartları sunan bu topraklar tarihsel süreç içinde farklı dönemlerde çeşitli şekillerde yerleşim görmüştür. En erken kalıntılar Neolitik Çağ`a dek ulaşan dinsel içerikli kaya resimleri şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Yatağan Ovası'nda Kalkolitik Çağ ve Erken Tunç Çağı'na ait buluntu veren bir nekropol belirlenmiştir. Batı Anadolu'nun bazı Erken Tunç Çağı merkezlerinde olduğu gibi burada da ölüler yerleşim dışındaki bir pitos gömü alanına, başları doğuya gelecek şekilde gömülmüşlerdir. Bu dönemde tüm Batı Anadolu'da karşımıza çıkan ölü gömme geleneklerinin bu alanda da yerine getirilmiş olduğu düşünülmektedir. Erken Tunç Çağı nekropolünden sonra, bölgede iskan görmüş en erken yerleşimler Arkaik Dönem'e tarihlenmektedir. Topografya ile uyumlu bir konuma sahip bu yerleşimlerde ele geçirilen yöresel niteliklere sahip buluntular Geometrik ve Orientalizan Dönem'e tarihlenebilmektedir. Belirlenen bu merkezlerin daha sonraki çağlara ait buluntu vermemesi, Arkaik Dönem sonunda terk edildikleri ihtimalini güçlendirmektedir. Ova çevresinde, Arkaik Dönem' den Hellenistik Dönem içlerine değin varlık göstermiş bazı küçük merkezler bulunduğu da bilinmektedir. Bu yerleşimler olasılıkla Hellenistik Dönem öncesinde bölgede var olan Köy konfederasyonu üyeleri arasında yer alıyordu. Bu köylerden çalışma alanımız kapsamında olduğu bilinen ve antik yazıtlarda adı geçen Koranza ve ona bağlı Ythybira, Patarousa, Angora, Ondra'nm, belirlediğim antik yerleşimlerin isimleri olabileceği akla gelmektedir. M.Ö. 3. yy. 'in başlarında Stratonikeia kentinin kurulmasıyla köy birliğine üye topluluklar Stratonikeia'nm demeleri haline gelmişlerdir. Roma Dönemi ve sonrasında ise Stratonikeia ve Lagina önemli merkezler haline gelirken, diğer yerleşim yerleri zamanla cazibelerini kaybetmişlerdir.

12 antique centers have come into life through the surface explorations in the plain of Yatağan and its surroundings. The most important effects in choosing the region as the investigation area are; the land that is agriculturally productive, the mountains which are very efficient for hunting, and the rich ore stratum (mine resources) of the region. Most of the antique centers are made up of habitats and cemetery built either on the plains or up on the hills. The very same territories have been inhabited by many different cultures in various times because the land always offered high-quality life standards. The most ancient remnants are the religious cave paintings that have been dated as early as the Neolitical Age. In Yatağan Plain, a cemetery was determined which was thought to belong to Chalcolitic and Early Bronze Age. Similar to the other Early Bronze Age foundlings in Anatolia, the corpses here have been buried in a pythos, their heads directing east. It is understood that the same traditions we found in the Western Anatolia in the same age, is also seen here in this region. Following the Early Bronze Age necropol, the earliest settlements found in the region are dated to Archaic Period. Organically built habitats are very harmonious with the topography. The foundlings that are regionally original are dated to the Geometric and Oriental Period. Since there was no remnants found that are dated to following periods, it is very probable that the habitats have been abandoned at the end of these periods. There are some minor settlements which survived until the beginning of the Hellenistic Period. They were supposed to be the members of the village confederation that was existing there until the beginning of the Hellenistic Period. It is possible to think that Ythybira, Patarousa, Angora, and Ondra allied with Koranza, might be the names of the antique settlements I have determined. All those communities have become the demes of Stratonikeia when the city of Stratonikeia have been founded. Through and after the Roman Period, while Stratonikeia and Lagina becoming the most important centers the others have lost their attractions and importance.