Kuzey Karia Akçay vadisi ve çevresinin arkeolojik araştırması

Abstract

Kuzey Karia Akçay (Harpasos) Vadisi'nde 1900 yılında W. R. Paton, 1980'liyıllarda R. T. Marchese ve son yıllarda P. Debord ve E. Varinlioğlu tarafındanyapılan araştırmalar dışında yeterince sistemli çalışmalar yapılmamıştır. Yapılançalışmalar ise genelde bilinen büyük yerleşimler etrafında yoğunlaşmaktadır. Tepedoruklarındaki ve ulaşılması güç alanlardaki kalıntılar üzerinde ise herhangi birçalışma yapılmamıştır.Kuzey-güney doğrultusunda uzanan Akçay (Harpasos) Vadisi'nin BüyükMenderes Nehri'ne karıştığı noktaya yakın bir alanda bulunan antik OrthosiaKenti'nden başlayarak, güneye Bozdoğan İlçesi'ne kadar olan alan araştırılmıştır.Vadideki bilinen büyük kentler üzerinde genel hatlarıyla durulmuştur. Madran veKarıncalı Dağları'nın vadi tarafındaki eteklerindeki tepelerde tespit edilen toplam 29adet tümülüs mezar gerek mimari gerekse stilleri bakımından bölge arkeolojisi içinönemli bilgiler sunmaktadır. Tespit edilen tümülüs mezarlar Lydia BölgesiBintepeler Nekropolü'ndeki bazı tümülüslerle ve Çineçayı (Marsyas) ve Milasyakınlarında tespit edilen tümülüslerle benzerlikler göstermektedir. Yapılanaraştırmalar sonucunda M. Ö. Erken 4. yy. ve Erken Hellenistik Döneme tarihlenentümülüsler yerel ve doğu kültürlerinin özelliklerini yansıtmaktadırlar. Özellikle LaleTepe Tümülüsü semerdam çatısı ve iç süslemeleriyle Pers etkisi yansıtmaktadır.Akçay (Harpasos) Vadisi'nde tümülüsler dışında ise kaleler ve kuleler önemlidiğer kalıntıları oluşturmaktadır. Hiçbir antik kaynakta vadide bir yol güzergahınınolduğu geçmemektedir. Fakat 1522 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın Rodos seferisırasında Marmaris'e ulaşmak için bu alandaki bir yolu kullandığı bilinmektedir.Akçay (Harpasos) Vadisi'ne hakim tepelerde bulunan gözetleme ve ikaz amaçlıyapılmış kuleler ve kaleler M.Ö. 4. yy duvar işçiliği göstermesi ile en azından vadidebu dönem içinde kullanılan bir yolun olduğunu gösteren kanıtlardır.Akçay (Harpasos) Vadisi'nin batı yakasında tespit edilen ?Kıztaşı Kalesi?kademeli şekilde yükselen piramidal kuleleri ile Karia ve Anadolu'da farklı bir tipiortaya koymaktadır. Kıta Yunanistan'da Peloponnesos Yarımadası'nda ArgolisBölgesi'ndeki Kephalaria, Ligurio ve Viglaphia kentlerinde tespit edilen piramidalIVkuleler Kıztaşı Kalesi'nin kuleleriyle benzerlik göstermektedir. Kıta Yunanistan'dakikulelerin de gözetleme amacıyla yapıldığı araştırmacılar tarafından söylenmektedir.Akçay (Harpasos) Vadisi, tümülüs, kale ve kuleler dışında Erken Tunç Çağıbuluntusu veren höyüklerden Geç Osmanlı Dönemi yapılarına kadar uzun bir süreçteiskana tabi tutulmuştur.

VSUMMARYThere has not been enough studies conducted on Northern Caria Akçay(Harpasos) Valley except for the studies done by W. R. Paton in 1900, R. T.Marchese in 1980s, and P. Debord and E. Varinlioğlu in the last few years. Thestudies conducted generally intensify around the known big cities. There has notbeen any study done on tha ruins which are on the hilltops and on the areas difficultto reach.Beginning with the ancient Orthosia city which was found near the point whereAkçay (Harpasos) Valley, extending in the north-south direction, joined The GreatMeander River, the area extending to Bozdoğan Village in the south was searched.The known big cities in the valley were taken into consideration with their generaloutlines. The 29 tumuli graves found in the direction of valley on the hills of foot ofMt. Madran and Mt. Karıncalı present very important information for the region?sarchaeology not only in terms of architecture but also in terms of styles. Theexcavated tumuli graves share some similarities with some of the tumuli inBintepeler Necropolis in Lydia Region and with the once found near Mylasa.According to the results of the research, the tumuli which were dated Early 4thcentury B. C. and Early Hellenistic Period reflect characteristics of local and eastculture. Especialy, Lale Tepe Tumuli reflect the Persian effect with its semerdamroof and interior decorations.The castles and the towers form the other important ruins with the tumuli inAkçay (Harpasos) Valley. It was not mentioned by any ancient source that there wasa road route in the valley. However, it is known that Kanuni Sultan Süleyman(Süleyman, The Magnificient) had used a road in this area to reach Marmaris duringhis military expedition to Rhodes in 1522. The towers and the castles built for thepurpose of watching and warning on the hills overlooking Akçay (Harpasos) Valleyshow 4th Century B. C. masonry work and there are the evidences showing that therewas at least a road used in this period in the valley.?Kıztaşı Castle? found on the west side on Akçay (Harpasos) Valley with itspiramidal towers ascending in a graded way present a different type in Caria andAnatolia. The piramidal towers found in Kephalaria, Ligurio and Viglaphia cities inVIArgolis Region on Peloponnesos Peninsula on Mainland Greece have somesimilarities in common with the towers of Kıztaşı Castle. It has been told by theresearchers that these towers on Mainland Greece were erected for the purpose ofwatching.Except for its tumuli, castle and towers, Akçay (Harpasos) Valley hadundergone settlement in a long term from the tumuli giving findings of Early BronzeAge to Late Ottoman Period.