Gümrük Birliği`nin Türk dış ticaretine etkileri

Abstract

Uluslararası ekonomik entegrasyon olgusu, özellikle ll. Dünya Savaşı'ndan sonrabüyük pazarlara açılma, bunun gerçekleşmesi içinde dış ticareti engelleyen mal, para vehizmet akışındaki engelleri kaldırma fikrinden ortaya çıkmıştır. Entegrasyonun temelinde, D.Ricardo'nun ``Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisi'' yatmaktadır.Küreselleşme sürecinde meydana gelen pek çok sorunlar (sosyal, ekonomik vesiyasi) ülkeleri birbirleriyle yakınlaştırmaktadır. Dolayısıyla bu yakınlaşmalar entegrasyonazemin hazırlamıştır. Bugün ekonomik, sosyal siyasal alanda gerçekleştirilmiş olanentegrasyonlardan en önemlisi Avrupa Birliği'dir (AB).1957 yılında imzalanan Roma Antlaşması ile ekonomik bir birlik olarak kurulanAvrupa Birliği, 1991 yılında imzalanan Maastrich Antlaşması ile politik bir birliğedönüşmüştür.ll. Dünya Savaşı'ndan sonra ülkeler bloklaşmaya gitmişlerdir. Türkiye'nin tarihselgelişimi içerisinde sürekli Batı Bloku'na karşı sempati duyması ve NATO ile gerçekleşenekonomik ve askeri ilişkiler nedeniyle o dönemdeki ismi Avrupa Ekonomik Topluluğu olanAvrupa Birliğine üye olma isteği belirmiştir. Bunun ekonomik kalkınmaya büyük ölçüdeyardımcı olacağı kanısı uyanmıştır. Türkiye, Ankara Antlaşmasıyla, AB ile ilişkileriniresmileştirmiştir. 01.01.1996 tarihinde gerçekleştirilen gümrük birliği tam üyelik için birgeçiş süreci olarak görülmektedir. AB'ye tam üye olmayı Türkiye'nin modernleşme veçağdaşlaşmasında önemli bir etken olarak görülmektedir.Çalışmanın birinci bölümünde, ekonomik entegrasyonlar incelenmiştir. AB'ningelişme süreci ve yapısı ile Türkiye- AB ilişkileri genel olarak incelenmiştir.Türkiye-AB ilişkileri gümrük birliği kapsamında gelişme göstermesi sonucu, ikincibölümde gümrük birliği teorisi incelenmiştir.Çalışmanın üçüncü bölümünde, Türkiye ve AB arasında gerçekleştirilen ekonomikilişkiler, oluşturulan ölçme modelleri ve endekslerle analiz edilmiştir. Gümrük birliğininVIgerçekleştirdiği statik etkiler dış ticaret kapsamında tespit edilmeye çalışılmıştır. Yapılananalizler sonucu elde edilen bulgular yorumlanarak sonuçlara gidilmiştir.Türkiye-AB arasında geliştirilen ortaklık ilişkileri 1985-1995 ve 1996-2002 yıllarıitibariyle iki dönem olarak incelenmiştir. Bu incelemeler gerçekleştirilirken, Türkiye'ninekonomik konjonktürü, tam üyelik müzakereleri ve gümrük birliğinin başlangıç dönemininoluşturulmasında belirleyici olmuştur. Buna rağmen, incelenen dönemlerde dünya veTürkiye'nin ekonomik konjonktürünün etkili olduğunu söyleyebiliriz.Toplam dış ticaretin analizinde, endeks katsayıları oluşturulan dönemleri kapsayacakölçüde; toplam dış ticaret, AB ile yapılan dış ticaret ve üçüncü ülkeler ile (ROW) yapılan dışticaret için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Türkiye'nin toplam dış ticareti için hesaplanan gümrükbirliği öncesinde, Türkiye'nin AB ile yaptığı ticaretteki rekabet gücünün, üçüncü ülkelerekarşı sağlanan rekabet gücünden yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Kullanılan modelegöre, AB'den yapılan ithalatın gelir esnekliği üçüncü ülkelerden (ROW) yapılan ithalatın geliresnekliğinden daha düşük olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.Gümrük birliği döneminde de model kapsamında yapılan ölçümlerde; incelenentoplam ithalat, AB'den ithalat ve üçüncü ülkelerden (ROW) yapılan ithalatın geliresnekliklerinin düştüğü bulgusuna ulaşılmıştır.Karşılaştırmalı üstünlük yapısı AB lehine bir gelişme gösterirken Türkiye'ninaleyhine bir durum gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.Gümrük birliği kurulduktan sonra, fasılların rekabet gücü sıralaması değişmemiştir.Endeks işaretlerine bakıldığında herhangi bir değişme meydana gelmemiştir. İncelenenfasıllarda rekabet yapısını değiştiren bir ürün olmamıştır. Gümrük birliği döneminde deTürkiye, tekstil ve konfeksiyon ürünleri, tütün ve tütün mamulleri ile cam ve cam eşyaürünlerinde avantajlı konumda olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.Karşılaştırmalı üstünlükleri gösteren AGL endeksinde, AB ile yapılan ticaretin sonucuAGL endeksi ile elde edilen bulgular Balassa endeksini destekler niteliktedir.VIIGümrük birliğinin gerçekleştirilmesinden sonra, incelenen toplam dış ticaret, AB'denyapılan dış ticaret ve üçüncü ülkelerden yapılan dış ticaret; ticaret saptırıcı etki doğurmuştur.Endeks yöntemine göre, madde grupları ve fasıllar yönünde yapılan analizden eldeedilen sonuçlar gümrük birliği kurulduktan sonra imalat sanayi ürünlerinde rekabetgücümüzün yükseldiği bulgusuna ulaşılmıştır.VIII

The concept of internatûonal economic integration has arisen from the fact especially afterWorld War II, on the ideas of opening up to larger markets, and in trying to realize this integration,trying to due away with the obstacles to flow of goods, money and services and therefore foreigntrade . The basis of the integration Theory rests on D. Ricardo's `Comparitive Superiority Theory`,Numerous problems (social, economic and political) that are taken up during the processesof globalization seem to bring nations together. As a result, creating the basic outlines to integration.The most important of integrations from the point of view of social, economic and political aspectscan be said to be of the European Union (EU).The European Union whıch has been organized as an economic entity, with the RomanAgreement signed in 1957, has turned into a political entity withthe 1991 signed MaastrichAgreement.Post World War II natûons have joined into blocks. Turkey's historical developments,sympathy with the Western Block and realization of economic and military relations with NATO,brought about Turkey's desire to become member into the European Union, the name of whichwas then European Economic Union (EEU). The idea that this would greatly contribute to economicdevelopment became the widespread opinion. Turkey, has thus officialized its relations with the EUwith the Ankara Agreement. The customs union realized on 01.01.1996 is viewed as a temporary phasefor full membership. Full membership to EU is considered as a significant factor for Turkey?smodernization.During the first part of the study, economic integrations have been taken up. The EU'sdevelopmental phase and structure, Turkey-EU relations have been reviewed in general.As a result of the developments in Turkey-EU relations from customs union, perspective,second part concentration has been on customs union theory.The third part of the study has analyzed with indexes, economic relations realized betweenTurkey and the EU and measuring models developed. Effort has been made to depict the staticeffects the European Union created. The findings of the analyses have been interpreted and finalsolutions reached.IXPartnership relations developed between Turkey and the EU has been studied as twoperiods in terms of years 1985-1995 and 1996-2002. While these studies were conducted,Turkey?s economic conjecture has been effective in determining full membership negotiationsand formation of initial period of customs union. Despite this, we can say that the economicconjecture of the world and of Turkey have been important through the studied periods.In the analyses of total trade, total trade has been calculated separately for the foreigntrade performed with EU and the foreign trade performed with the rest of the world (ROW),on a scale where the index coefficients cover the formed periods. In the pre-customs unionperiod in which Turkey?s total foreign trade has been calculated, the commercial competitionpower of Turkey with EU has been found to be higher than that with the rest of the world.According to the model used, it has been found that the income elasticity of the import fromEU is lower than the income elasticity of the import from the rest of the world (ROW).At the measurements conducted within the model within customs union period, thetotal import studied, import from EU and the income elasticity of the import from the rest ofthe world (ROW) have been found to decrease.While comparative supremacy structure has developed in favour of EU, itdemonstrated a disadvantageous status for Turkey.The Sequence of the competition power of episodes did not change after the customsunion was established. When index marks were examined, no substantial change has beenobserved. There was no product shifting competition power among the episodes studied. Itwas found that, during customs union period, Turkey has become more advantageous intextile and confection products, tobacco and tobacco products, glass and glass-made goods.In the AGL index demonstrating comparative supremacies, the findings derivedthrough AGL index as a result of the trade performed with EU have been found to supportBalassa index.XAfter the customs union was actualized, the total foreign trade, foreign trade from EUand foreign trade from the rest of the world studied, has caused a trade-deviating effect.According to index administration, it was found that Turkey?s competition power inmanufacture industry products has increased after the customs union was established, as perthe results obtained from the analysis performed by item groups and episodes.XI