Jeopolitik etken olarak tarih boyuca Türk Boğazları`nın önemi

Abstract

ÖZET (TÜRKÇE) Türk Boğazları'nın diğer boğazlara göre kendine has bir takım özellikleri bulunmaktadır. Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve İstanbul Boğazı'ndan oluşan deniz alanı, uluslararası ilişkilerde bu isimle anılmaktadır. Her iki Boğaz ile Marmara Denizi tamamen Türk Karasuları içerisinde yer almaktadır, Tarih boyunca bölge ülkeleri için Karadeniz'in dünya denizleri ile irtibatını sağlayan tek deniz yolu olması nedeniyle önemini muhafaza etmiş ve etmektedir. Bu durum Boğazları elinde bulunduran devlete iktisadi ve stratejik üstünlük sağlar. Karadeniz'e kıyısı olan devletler ile nehir ve kanallarla Karadeniz'e çıkışı olan devletlere yapılacak ve bu bölgeden dünya denizlerine yapılan deniz ulaştırmasını kontrol etme imkanı veren Boğazlar, Türkiye'nin milli birlik, siyasi ve iktisadi birlik ve bütünlüğü ile güvenliği ve savunmasının da hayati noktalarından birini teşkil etmektedir. Askeri ve ekonomik değerinin yanı sıra iki kıta arasında köprü görevi görmesi nedeniyle siyasi bakımdan sahip olduğu stratejik değeri günden güne daha da artmaktadır. Günümüzde stratejik öneminin yanı sıra Boğazlar'ın iktisadi öneminde de artış görülmektedir. Özellikle Sovyetler Birliği'nin dağılması ile ortaya çıkan durum ve yeni oluşum Boğazlar'ın iktisadi öneminin artışında direkt etkiye sahiptir. Kazakistan, Azerbaycan ve Türkmenistan toprakları ile Hazar Denizi'nde bulunan petrol ve doğalgaz sahalarından çıkartılan ürünün, dünyaya Boğazlar üzerinden pazarlanma girişimleri Boğazlar Trafiği ile ilgili önemli bir gelişme olarak ön plana çıkmaktadır. Neticesinde Türkiye ve Türk Boğazları'nın ekonomik olarak enerji köprüsü haline gelmesi, Türk Devleti'nin stratejik olarak da bölgede daha etkin rol oynamasına yol açacaktır. Boğazlar'ın, boğaz geçişinde yeni durum ve oluşumların yol açtığı tehlikelerden korunmasını sağlayacak teknik, tertip ve tedbirlerin alınması, emniyetli geçiş düzeni tesisi, Boğazlar'ı serbest geçişe açık bulundurma ve 117Karadeniz'e kıyıdaş devletlerin güvenliğini sağlama sorumluluğunu Montreux'de üstlenen Türkiye'ye, geçiş özgürlüğünün özüne dokunmadan geçişi zorlaştıracak Tüzükler çıkarması imkanını tanımıştır. Sonuç olarak, Soğuk Savaş sonrasında özellikle Karadeniz'de ve bölgede değişen dengelerin, Türkiye'ye Boğazlar'da açıklıktan kapalılığa doğru bir dengenin sağlandığı daha ileri adımlar atabileceğini ortaya koymaktadır. 118

ÖZET (YABANCI DİLDE) Turkish Straits have some specific features respect to others. The water area that consists of Çanakkale Strait, Marmara Sea and Bosphorus is called with this name in international relations. This area is included into Turkish territorial water. Because there is only one sea pass supplying the relationships between Black Sea and other seas in the world, these straits have kept their importance up to now. This condition supplies economic and strategical force to the country that has Bosphorus and Çanakkale Strait. The straits, which give possibility to control the navigation from Black Sea and the rivers which are connected to Black Sea to world seas, are very important for Turkish national unity, political and economic unity, its security and defense. With military and economic values, their strategical value - because of the politics is increasing from day to day due to their duiy to connect Europe with Asia. Not only straits' strategical importance but also their economic importance has increased recently. Especially, after Soviet Union separated, the new condition has very important effect on increasing of the straits' economic importance. The marketing attempt of the products of petroleum and natural gas, which are produced in the area of Kazakistan, Azerbaycan, Turkmenistan and Hazar Sea, via Turkish Straits affects the traffic density of them. Eventually, Becoming energy bridge of Turkey and Turkish Straits will give chance to Turkish country to take an important role at this region. Finally, after cold war, the changed conditions in Black Sea Region forces Turkey to take radical rules to supply the balance. 119