Zadie Smith`in white teeth adlı romanının çevirisindeki `öteki` kavramına imgebilimsel yaklaşım

Abstract

Bir metnin çevirisi yapılırken, çeviri sürecine yön veren birçok önemli etkenvardır ve çeviri süreci bu etkenlerden dolayı çesitli asamalardan olusmaktadır. Çevirimetnine, ?çevirmenin amacı, okurun talebi, kültürel, dilsel, dinsel, ırksal, ideolojiközellikleri, çevirinin islevi?? v.b. gibi metin dısı ve metin içi etkenler yönvermektedir. Zaman zaman çeviri metninde, çeviri sürecine yön veren bu etkenlerdendolayı farklılıklar da meydana gelmektedir. Tabii ki, çeviri sürecinde göz önündebulundurulması gereken tek konu, erek metin toplumuna ait özellikler degildir.Çevirisi yapılacak olan kaynak metnin tam anlamıyla anlasılabilmesi için, onun datoplumsal, kültürel, dilsel, dinsel, ideolojik özelliklerinin degerlendirilmesigerekmektedir. Bu nedenle, bu çeviri elestirisi çalısmasında hem erek, hem de kaynakmetnin çesitli özellikleri kıyaslanarak incelenecektir. Bu sekilde, ?Zadie Smithtarafından yazılan White Teeth adlı romanın çevirisindeki ?öteki? kavramınaimgebilimsel yaklasım? konusuyla; Zadie Smith'in White Teeth adlı eseri ve çevirisinci Gibi Disler kıyaslanarak, degerlendirilmis olacaktır. Yani, detaylı bir çevirielestirisi çalısması yapılarak, romanda temel olarak islenen ?öteki? teması ve?toplumların kendi kendilerini ifade etme sekilleri? olarak kabul ettikleri imgelerin,kaynak dilden erek dile aktarımında, zaman, kültür, dil gibi çeviri sürecine yön verenönemli etmenler tarafından nasıl etkilendigi açıklanacaktır. Çevirmenin neye göre,hangi amaçla çevirisini yaptıgı ve çeviri metninde zaman zaman ortaya çıkan degisimstratejileri hakkında da bilgi verilecektir. Bunun yanında, bu çeviri elestirisi, belirlikuramlara dayalı olarak yapılacaktır. Çünkü, henüz çeviri elestirisi yöntemlerihakkında kesin kurallar bulunmadıgından ve hala bu alanda belirsizlikler oldugundandolayı, çeviri elestirisi çalısmalarında, elestirmenler neye dayanarak, hangi esastanhareket ederek elestiri yaptıklarını bilmelidirler ve bunu belirtmelidirler. Yoksa, heraklına gelen iyi olan bir çeviriyi bile elestirip yerden yere vuracaktır. AksitGöktürk'ün de belirttigi gibi, çeviri elestirisindeki belirsizlikler, yanlıs, dogruçalısmaları, kısacası yanlıs avcılıgı (yerici elestiri) çeviri yapıtlarına saygıyıazaltacaktır. (Göktürk 1986: 105-108) Herhangi bir kurama dayalı olmadan, ?yanlısdogru?açısından incelenerek yapılan çeviri çalısmaları, bazı çevirilerin hak ettigidegeri görmemesine ve basarılı çevirilerin de sayılarının azalmasına neden olacaktır.Bu çeviri elestirisi, imgebilim çalısma alanından da faydalanılarakyapılmaktadır. Çünkü, çalısmada ele alınan White Teeth eserindeki ?öteki? temasıçesitli imgeler ile anlatılmaktadır ve kaynak metindeki bu imgelerin, çevirmenMefkure Bayatlı tarafından erek metinde nasıl yansıtıldıgı çeviribilim ve imgebilimiliskisi kurularak açıklanacaktır.Çeviribilim ve imgebilim iliskisi göz önünde bulundurularak yapılan buçalısma, Giris kısmı, I_Zadie Smith, Hayatı ve White Teeth, II_Çevirmen ve KitapBilgisi, III_Çeviri Elestirisi ve mgebilim, IV_?Öteki?lik Kuramı ve White Teeth veSonuç kısımlarından olusmaktadır.Giris kısmında, bu çalısmanın konu alanı ve kapsamı, amacı, önemi, yöntemselmodeli, bu çalısmanın faydası ve çalısma esnasında karsılasılan sorunlar özetleaçıklanarak, ?Zadie Smith tarafından yazılan White Teeth adlı romanın çevirisindeki?öteki? kavramına imgebilimsel yaklasım? konusuna giris yapılmaktadır.I_Zadie Smith, Hayatı ve White Teeth kısmında, öncelikle kaynak metnin yazarıZadie Smith'in çocuklugu, gençligi, okul yılları, yani özetle tüm hayatı hakkında bilgiverilmektedir. Bu sekilde, çift kimlige sahip, yirmi altı yasında, Londra'da yasayanJamaikalı bir kız olan Zadie Smith'in hayatı hakkında bilgi verildikten sonra, buçalısmada White Teeth adlı eserin seçilmesinin nedeni görülmektedir. Daha sonra, bukısımda, White Teeth eserinin nasıl bir basarı sagladıgı, okuyucular arasındakiuyandırdıgı etkiler, Zadie Smith ile bu eser hakkında yapılan bir röportaj? v.b. gibikonulara özetle deginilmektedir. Bunun yanında, bu eserin çevirisinin genel birdegerlendirmesi, çalısmada esas olarak ele alınacak kuramcılara dayalı olarakyapılmaktadır.II_Çevirmen ve Kitap Bilgisi kısmında, çevirmen Mefkure Bayatlı hakkındaözetle bilgi verildikten sonra, nci Gibi Disler olarak çevrilen White Teeth adlı eserin,kimlik ve milliyet, ırksal ayrımcılık, toplumsal cinsiyet politikası, tarih, din,gelenekler?v.b. gibi temaları açıklanarak, kısaca kitabın özeti yapılacaktır.III_Çeviri Elestirisi ve mgebilim kısmında; öncelikle bu çalısmada temel olarakfaydalanılacak olan çeviribilim, çeviri elestirisi ve çeviri kuramları hakkında özetlebilgi verilmektedir. Bu çeviri elestirisi, hiçbir seye dayanılmadan, yanlıs avcılıgıseklinde yapılan elestirilerin aksine, belirlenen bazı kuramcılara, onların temelgörüslerine baglı olarak yapılan bir çalısma oldugu için, görüslerinden faydalanılacakolan kuramcılar hakkında bilgi verilecektir. Yani, yapılan degerlendirmede esasolarak görüslerinden yola çıkılan Katharina Reiss, Hans J. Vermeer ve Anton Popoviçgibi kuramcıların çeviri kuramları, özetle açıklanmaktadır. Böylece, bu çevirielestirisi çalısmasının nasıl ve hangi görüslere göre yapıldıgı açıkça görülmektedir.Daha sonra, bu çalısmada kullanılacak yöntemlerden biri olan imgebilim veimgebilim kuramları hakkında özetle bilgi verilmektedir. Bu çalısmada, imgebilimselbir yaklasım ile degerlendirme yapılmasının nedeni ise, romandaki ?öteki? temasınınzaman zaman imgelerle anlatılmasıdır. mgebilim kuramları hakkında bilgiverildikten sonra, ?öteki? imgesinin bulundugu kısımlar, çeviri ve imgebilim iliskisigöz önünde bulundurularak açıklanmaktadır. Bu sekilde, imgebilim ve çeviriiliskisinin ne yönde, nasıl oldugu ve birbirlerini hangi açılardan etkilediklerianlasılmaktadır. Son olarak bu kısımda, White Teeth romanı ve nci Gibi Dislerseklindeki çevirisi kıyaslanarak, hakkında bilgi verilen kuramlara ve uygulanacakstratejilere dayalı olarak örneklendirilip, incelenmektedir.IV_ ?Öteki?lik Kuramı ve White Teeth kısmında, öncelikle ?öteki? kavramıhakkında genel olarak bilgi verilmektedir. Daha sonra, White Teeth eserindeki ?öteki?teması üç baslık halinde ele alınarak, bu temanın romanda farklı açılardan nasılislendigi açıklanmaktadır. Romanda islenen ?öteki? teması sınıflandırıldıktan sonraise, White Teeth romanı ve nci Gibi Disler seklindeki çevirisi kıyaslanarak, buçalısmada esas alınacak kuramlar ve uygulanacak stratejiler ısıgında örneklendirilip,incelenmektedir. White Teeth eserindeki ?öteki? konusunun alt baslıkları, I_EtnikÖteki'lik, II_Hiyerarsik-Sosyal Öteki'lik, III_ Toplumsal Cinsiyete Baglı Öteki'likseklindedir. Ayrıca, bu alt baslıklar tek tek açıklanıp, romandaki kahramanlar da, bubaslıklara göre sınıflandırılmaktadır. Daha sonra ise, bu kısımların çeviri elestirisi,erek ve kaynak metinlerden yapılan alıntıların kıyaslanmasıyla yapılmaktadır. Tabiiki, bu alıntılar kıyaslanırken, Zadie Smith'in ?öteki? temasını anlatmak içinkullandıgı imgelerin, erek metinde Mefkure Bayatlı tarafından nasıl aktarıldıgıimgebilimsel olarak degerlendirilecektir. Yani, bu kısımda ?öteki? olma teması ve?öteki? olan karakterlerin eserdeki ilgili kısımları ve kullanılan imgeler, White Teethromanı ve çevirisi nci Gibi Disler karsılastırılarak, çalısmada esas alınacak kuramlarçerçevesinde örneklendirilip, incelenmekte ve imgebilimsel açıdan bir çeviri elestirisiçalısması yapılmaktadır.Sonuç olarak, yapılan çeviri elestirisi çalısmasıyla, White Teeth eserinde islenen?öteki? temasının ve bu temayla ilgili imgelerin, çevirmen Bayatlı tarafından nasılaktarıldıgı degerlendirilmektedir. Bunun yanında, bir toplumun dilsel, toplumsal,dinsel, ırksal, kültürel özelliklerinin, kaynak metninden erek metne aktarılmasıesnasında, erek metni nasıl etkiledigi de açıklanmaktadır. Bu sekilde, Zadie Smith'ineserinde isledigi ?öteki? temasının, erek metinde Bayatlı tarafından nasıl aktarıldıgıanlasılmaktadır. Ayrıca, zaman zaman erek metinde, kaynak metinden farklılıklarınolusması, nedenleriyle birlikte açıklanacaktır. Tabii ki, kaynak metindeki ?öteki?teması genellikle imgelerle anlatıldıgı için, bu çalısmada imgebilimden defaydalanılacaktır. Smith'in ngiliz toplumunun toplumsal ve kültürel yapısındanetkilenerek olusturdugu imgelerin, Bayatlı tarafından Türk toplumunda nasıl sunduguve toplumun bunları nasıl algıladıgı incelenmektedir. Özetle, White Teeth romanındayogun olarak islenen ?öteki? kavramının, kaynak dilden erek dile aktarılırken, erekdilin kültürüne, diline, dinine, geleneklerine, ideolojisine baglı olarak nasıl aktarıldıgı,bu eserin anlamsal ve sözdizimsel baglarının erek dilde nasıl yaratıldıgı örneklerleaçıklanarak degerlendirilmektedir. Bu sekilde, bir çevirmenin çeviri sürecinde, hemerek hem de kaynak metnin, metin içi ve metin dısı özelliklerini kıyaslayarakdegerlendirmesi gerektigi anlasılmaktadır. Çünkü, herhangi bir metnin ya da çevirininolusumunda ve algılanmasında, içinde bulundugu toplumun kültürel, ideolojik, dilsel,dinsel, tarihsel?v.b. özelliklerinin çok fazla önemi vardır ve bir metnin amaçlandıgısekilde algılanabilmesi için, o metni tek basına degil, onu etkileyen etkenlerle birliktedegerlendirmek gerekir.

There are many significiant factors that give direction to the process oftranslation, while the translation of a text is being done and the process of translationincludes various sections with the effects of these factors. The factors, such as ?theaim of the translator, the demand of the reader, the culturel, religious, linguistic andracial characteristics of the reader, the fuction of the translation..etc.? give directionto the text of the translation. In Addition, from time to time, some differences arise inthe translation text, because of the factors, giving direction to the process oftranslation. Certainly, the properties of the target text is not the only issue that shouldbe considered in the process of translation. The cultural, ideological, social, religiousand linguistic properties of the source text should be evaulated, so that the source textcan be made out completely. Therefore, in this study, the properties of the source andtarget textes will be analysed by comparing them.It will be made a detailed study with the subject of ?The evaluation of?otherness? concept in White Teeth by Zadie Smith and its translation with imagestudies. Therefore, how the theme of the ?otherness? that is mainly dealt with in theWhite Teeth by Zadie Smith and its translation, nci Gibi Disler by Mefkure Bayatlıand the images that the communities accept as the way of expressing themselves willbe made clear. And, it will be given details about the translator?s aim, changingstrategies that is sometimes introduced and how the translator makes his translation.Furthermore, this translation criticism study will be made by depending on sometheories. Because, translation critics have to know what he will be depended on andwhich criterions he will take, while making his translation criticism study, as there arenot certain rules about the translation criticism study. Othervise, everbody will makenegative criticism about even a good translation. Therefore, as Aksit Göktürk has alsostated, the uncertainness in the Translation Study, the study of true-false translation,namely being the hunter of false translation (negative criticism) will lessen the respectto the translation works. (Göktürk 1986: 105-108) And these studies cause thedepreciation of some translations and the decrease in the number of successfultranslations. This study will also be done by using image studies. Because, the themeof ?otherness? in White Teeth is told by using some images and how this images, insource text is translated by Bayatlı will be explained by regarding the relationshipbetween translation and image studies.This study that is explained by regarding the relationship between translationand image studies includes six titles, as ?Introduction Part, I_Zadie Smith, ZadieSmith?s Life and White Teeth, II_An Information About The Translator and TheNovel III_Translation Criticism and Image Studies, IV_ ?Otherness? Theory, WhiteTeeth and Conclusion Part.?In Introduction Part, the subject of ?The evaluation of `otherness? concept inWhite Teeth by Zadie Smith and its translation with image studies? is introduced byexplaining the subjects, contents, the aim, importance, advantages and studyingmethods of this study and problems that are faced with in the process of this study,briefly.In I_ Zadie Smith, Zadie Smith?s Life and White Teeth Part, First, it will begiven information about the Zadie Smith?s childhood, youth, school years, namelyher all life. So, after detailed information is given about Zadie Smith who is aJamaican girl in 26 age, living in London and has got two identities; it will beexplicitly understood why White Teeth is choosen for this translation criticism study.Later, in this part, it will be given information about White Teeth?s successes, itsinfluences on the reader and an interview about this novel with Zadie Smith. InAddition, a general evaluation of White Teeth?s translation will be made, bydepending on the theorists that are mainly based on this study.In II_Translator and The Novel Information Part, after brief information isgiven about the White Teeth?s translator, Mefkure Bayatlı, White Teeth and itstranslation, nci Gibi Disler will be summarized, by explaining the themes of theidentity, nationality, racial discrimination, gender, history, religion, assimilation,traditions, briefly.In II_Translator and The Novel Information Part, first, general informationabout the concept of ?otherness? is given. Later, ?otherness? theme that is maily toldin White Teeth will be explained under three main sections by making detailedtranslation criticism and giving quotations from the text. After a classification ismade in the theme of ?otherness?. White Teeth by Zadie Smith and its translation,nci Gibi Disler by Mefkure Bayatlı will be compared in the lights of determinedtheories. The titles of ?otherness? theme in White Teeth by Zadie Smith are; I_Racial?Otherness?, II_ Hierarchic-Social ?Otherness?, III_?Otherness?, caused by Gender.Besides, these sections will be explained and the characters in the novel will beclassified according to these titles. Later, a detailed translation criticism study will bedone, by giving quotations from the source text and target text. Certainly, while thesequotations are being compared, how the images that are used by Zadie Smith inWhite Teeth are translated by Mefkure Bayatlı in nci Gibi Disler will be analysed byusing image studies. That is to say, in this part, ?otherness? theme, related imagesand characters, accepted as an ?other? in the novel, will be compared and evaulated.In Brief, a translation criticism will be made within the boundaries of the determinedtheories, by using image studies.In III_Translation Criticism and Image Studies Part, first, it will be given abrief information about the translation studies that is mainly used in this study, suchas the translation criticism and translation theories. Because, this study is mainly thestudy of the translation criticism. As this study is an evaluation that is explainedaccording to some translation theorists and is not only negative criticism oftranslation or being hunter of true-false translation, it will be given a briefinformation about the translation theories of some theorists, such as Katharina Reiss,Hans J. Vermeer and Anton Popoviç. Therefore, it will be understood how thistranslation criticism study is made and which grounds are valid in this study. Later, abrief information will be given about the image studies and its theories that isdeteremined as one of the significiant methods of this study. The reason of usingimage studies in this translation criticism study is readers? meeting with ?otherness?theme as an image in the novel. After information is given about the theories ofimage study, the sections that include ?otherness? image in White Teeth will beexplained by regarding the relation between translation study and image study. So,the relation between image and translation studies is clearly seen. Then, in this part,White Teeth and its translation nci Gibi Disler will be compared by regarding thementioned theories and giving related quotations from the novel.In Conclusion Part, with the subject of ?The evaluation of ?otherness? conceptin White Teeth by Zadie Smith and its translation with image studies?; it will bemade clear that how the theme of ?otherness? is transfered form source text to thetarget text. In Addition, how factors, such as time, culture, language affect theprocess of translation is explained. So, it will be understood how the theme of?otherness? is translated by Bayatlı. And, the differences in the target text from thesource text will be explained by giving their reasons. Besides, as the theme of?otherness? is generally told by images, image studies will also be used in this study.It will be evaulated how Bayatlı uses the images that are written by Smith in thetarget text and how the target text?s reader, conceives these images. In short, how theconcept of ?otherness? that is mainly touched on White Teeth by Zadie Smith istranslated according to the target language?s culture, language, psyhology, religion,tradition, ideology and how semantic, linguistic connections in source text arecreated in target text, will be explained by supporting related examples. In this way,it is understood that a translator should evaulate the source text and the target text, bycomparing their textual and contextual properties. Because, the culturel, ideological,linguistic, religious and historical properties of a text or a translation is verysignificiant and a text should be analysed by regarding these properties so that it canbe made out, as it is aimed.