Fener Rum Patrikhanesinin siyasi faaliyetleri

Abstract

IV ÖZET Hıristiyanlık, uzun yıllar herhangi bir bölünmeye maruz kalmadan devam etmiş, fakat daha sonradan yaşanan olaylar nedeniyle üç büyük kola ayrılmıştır. Bu kollar arasında yer alan Ortodokslar kendilerine merkez olarak İstanbullu seçmişler ve burada faaliyetlerine devam etmişlerdir. İlerleyen süreçlerde Ortodoks Kilisesi bünyesine bağlı çeşitli patrikhaneler ve yerel patrikhanelere bağlı milli, bağımsız ve özerk kiliseler ortaya çıktı, Tarihi patrikhaneler olarak Fener, İskenderiye, Antakya ve Kudüs patrikhaneleri sayılabilir. Milli patrikhaneler ise Moskova, Sırbistan, Romanya ve Bulgaristan Patrikhaneleridir. Bağımsız kiliseler arasında ise Arnavutluk, Yunanistan,, Kıbrıs; Polonya,' Gürcistan kiliseleri bulunmaktadır. Özerk kilise ise Finlandiya Kilisesidir. Ortodoks kiliseleri arasında Pimus inter Pares (Eşitler arasında birinci) olarak kabul edilen Patrikhane Bizans kurumlarının en güçlüsü ve en çarpıcı örneğini oluşturmaktadır. Bizans Osmanlı - Türk devleti, Türkiye Cumhuriyeti ile birlikte 1700 yıldır yaşama kabiliyetini gösterebilmiş köklü bir kurumdur. Ortodoks kilisesinin Bizans İmparatorluğu zamanındaki bütün haklan tanınmak suretiyle Rumlar, hiç bir zaman benimsemedikleri, Katolik Garp Kilisesi'nin nüfuz ve hâkimiyeti allına düşmekten kurtarılmış, böylelikle kiliselerin bağımsızlığı emniyet altına alınmıştır. Fatih Sultan Mehmet, Gennadios'u Patrik olarak tayin etmiş, aynı zamanda İstanbul'da oturan Katolik Cenevizliler ve Galata ahâlisine de bir fermanla kilise ve inançlarının teminat altoda olduğunu bildirmiştir. Aynı imtiyazlar Ermeni ve Yahudi cemaatlerine de tanınmıştır. Fener Patrikhanesi, sahip olduğu geleneksel yetki ve imtiyazları, zaman zaman keyfiliğe ve Rum olmayan unsurları sindirmeye kadar götürmüştür. Rumlar, patrikhane içindeki nüfuzları sayesinde Bulgaristan'daki bütün dinî makamları ele geçirdikleri gibi, o bölgenin ticaretinde de önemli bir hâkimiyet kurmuşlardı. Bütün amaçlan Bulgaristan'ı Rumlaştırmaktı. İstanbul patriği, 1800 tarihlerindemetropolitlere gönderdiği bir tamimle Bulgar kilise mekteplerinin kapatılmasını, kiliselerde yalnız Yunanca yazılmış din kitaplarının okunmasını, mekteplerde Yunanca kitapların kullanılmasını emretmiştir. Patrikhane, Kurtuluş Savaşını fırsat bilmiş.Türkler aleyhine içten ve dıştan faaliyet göstermeye devam etmiştir.Lozan'da varılan sözlü anlaşmanın ardından Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, Patrik seçimini denetlemeye başlamıştır. İstanbul Valiliği 6 Aralık 1923 günü Patrikhane' ye gönderdiği yazıda, Patrik adayının Türkiye vatandaşı olması ve seçim sırasında Türkiye'de görevli bulunması gerektiğini bildirmiştir. Patrikhane, tarihi olduğu gibi bugün de Türkiye'nin aleyhinde pek çok çalışma yürütülmektedir. Ruhban Okulu'nu yeniden açma girişimleri, `Ekümenik (Evrensel) Patriklik` iddaları ve faaliyetleri, Patrikhane'nin günümüzdeki istek ve çalışmalarının başlıcalarını oluşturmaktadır. Patrikhane'nin günümüzdeki çalışmaları ile Yunanistan'ın Türkiye'ye yönelik yeni stratejileri arasında tam bir paralellik vardu. Patrikhane, Hıristiyanlık; alemi için son derece; önemli olan bir konuyu uluslararası platforma taşıyarak Türkiye'nin baskı görmesine neden olmuştur.

VI ABSTRACT Christianity had continued without any inteiruption for long years, but it had been separated into three big parts because of the events occured. Orthodox., which was one of these parts, had chosen Istanbul as a center for themselves and they had continued their activities here. It had been appeared different patriarchies related to Orthodox Church and national, independent and autonomous churches related to local patriarchies in thd following processes. It can be accepted Fener, İskenderiye, Antakya and Kudus patriarchies as historical patriarchies. Otherwise; Moscow, Romania and Bulgaria are national patriarchies. The Greece, Cyprus, Poland, Georgia are the ones among independent churches. Autonomous church is also Finland Church. Patriarchate which has been accepted as Pimus mter Pares (first among equals) among Orthodox Churches, is the most strong and most impressive instance of the Bizans Associations. Bizans is a fundamental association that had been able to live capability 1,700 years together with Ottoman - Turk State and Turkish Republic. Greeks had been saved from the sovereignty of Catholic West Church which they had never adopted, as accepting all the rights of Orthodox Church during the Empire of Bizans, nevertheless the independence of the churches had been secured. Fatih Sultan Mehmet, had appointed Gennadios as Patriarch, at the same time he had declared that their church and beliefs are in safe and under guarantee of Catholics (CENEVİZLİLER) living in Istanbul and Galata citizen. The same special privileges had been given to Armenian and Jewish communities. Fener Patriarchate occasionally brought its authority and special privileges owned to arbitrary and to digest the components, which are not Greek. Greeks had gotten all religious positions in Bulgaria, by mean of influences inside of the patriarchate, but also they had set up a sovereignty in the trade of that region. Their whole aim was to transform Bulgaria to Greek. Istanbul Patriarch had ordered to bevn closed the Bulgarian Church Schools, read only Greek religious books in churches and used Greek books in all the schools via a circular sent to metropolitans. Patriarchate had found the Liberation War as an opportunity; it had continued activities from inside and outside m opposition of Turks, i Government of Turkish Republic had begun to check election of Patriarch after oral agreement in Lozan. Istanbul Governorship had declared that; candidate of patriarch must be a citizen of Turkey and also official in Turkey during the election by the formal letter sent to Patriarchate on 6th December 1 923.. t Patriarchate, has been working in opposition of Turkey today as happened in history.; Reopenning efforts of Patriarchate's Clergy School, claims and activities of `Universal Patriarchate` are the main wants and works of Patriarchate recently; ; There is a strict parallelism between Patriarchate's works at today and new strategies' of Greek against Turkey. ° i Patriarchate had reasoned to be exposed to an external expression of Turkey by carrying the subject, which is actually important for the Christians into the international platform. ;