Gümbed ağzından derlemeler (giriş-gramer-metinler-sözlük)

Abstract

İran'da eski zamanlardan bu yana Türk lehçeleri ve ağızlarının varlığı kendini korumaktadır. Bu lehçe ve ağızların araştırılması için birçok bilim adamı araştırmalarda bulunmuştur. Son olarak, İran Türkolojisi alanında Prof. Dr. Gerhard Doerfer, bu bölgeye inceleme gezileri düzenleyerek yayınlar yapmıştır. Ancak, bildiğimiz kadarıyla, İran'daki Türkmencenin ağızları üzerine şimdiye dek -bir çalışma dışında (Doerfer G.-W. Hesche, ?Turkmenische Materialian aus Gonbad-e Q?b?s, Materialia Turcica Band 19, 1998.) - herhangi bir yayın yapılmamıştır.2005 Yılının Ağustos ayında Prof. Dr. Sultan Tulu'nun İran'ın Horasan Bölgesi'ne düzenlediği araştırma gezisine katıldım. Bu gezi esnasında Türkmen-Sahra'nın merkezi Günbed-i K?vus'tan da derlemeler yapıldı. Çalışmamız, burada derlenen materyaller esasında Günbed ağzının özelliklerini ortaya koymak amacıyla hazırlandı.Çalışmamız, üç bölümden oluşmaktadır: Gramer, metinler ve tanıklı sözlük. Gramer ise iki ana bölümden oluşmaktadır: Ses bilgisi (fonetik) ve şekil bilgisi (morfoloji). Bu bölümlerde Günbed Ağzı'nın eş zamanlı olarak Standart Türkmence ile, art zamanlı olarak ise Eski Türkçe ile karşılaştırılması yapılmaya çalışıldı.Tanıklı sözlükte, metinlerde geçen bütün kelimeler tarandı ve tespit edildi. Ayrıca, bunların metinlerde geçen anlamları verildi. Daha sonra kelimenin geçtiği cümleler sıralandı. Karşılaştırma açısından, Standart Türkmencedeki, Azericedeki, Eski Türkçedeki ve Farsçadaki karşılıkları verilmeğe çalışıldı. Doerfer / Hesche'de (1998) geçen kelimeler de metinlerimizdekilerle karşılaştırıldı.Çalışmamızın son bölümünde ise, tarafımızdan dinlenerek yazıya geçirilen metinler yer almaktadır.

In Iran, Turkish dialects and local dialects have been conserving their origin for a long time. To find these dialects ands local dialects lots of scientists have made researches. Lastly, Prof. Dr. Gerhard Doerfer got his researches published after taking a trip to this area. But, as we know, there are not so many publications about accents of the Turkoman language used in Iran except for one work (Doerfer G.-W. Hesche, ?Turkmenische Materialian aus Gonbad-e Q?b?s, Materialia Turcica Band 19, 1998.).In August 2005, I joined a research trip to Horasan, Iran with Prof. Dr. Sultan Tulu. During our trip, compilations were also done in Gonbad-e Q?vus, the centre of Turkoman-Sahra. Our work?s aim is to explain the characteristic of Gonbad based on the materials compilated.Our work consists of three parts: Grammar, texts and dictionary. Grammar consists of two main sections: Phonetics and morphology. In these sections, Gonbed accent is compared to Standard Turkomoan Language, following it, to Old Turkish.In dictionary, all the words in texts have been found out and analysed. Besides, their meanings used in the texts have been given. Then, sentences which include each words have been arranged in order. To make a comparison, their translations in Standard Turkoman Language, Old Turkish and Persian Language have been given. Words which were used in Doerfer/Hesche (1998) have been compared to the ones in our texts.In the last part of our work, there are the texts which were listened and written down by us.