Çeviride insan zekâsı ve yapay zekâ

Abstract

Bu çalışmanın konusu; çeviride İnsan Zekâsı ve Yapay Zekâ ile tasarlanmış Bilgisayarlı Çeviri Programlarının yeridir. ?Çeviride İnsan Zekâsı ve Yapay Zekâ? adlı bu çalışma ile yapılmak istenen ise üç aşama ile özetlenebilir: İnsan Zekâsı'nın ve Yapay Zekâ'nın çeviri piyasasındaki yerinin analizi, bu ikisi arasında uygulama alanında yapılacak bir karşılaştırma ve Yapay Zekâ ile tasarlanmış bilgisayarlı çeviri programlarının algoritmaları için bazı adımlar önerilmesi.İlk aşamada çeviri piyasasında çevirmenin ve çeviri programlarının nerede, kimler tarafından ve hangi amaçlarla kullanıldığı, bu bilgisayarlı çeviri programlarında genellikle hangi dil çiftlerinin tercih edildiği ve farklı söz dizimlerine sahip diller arasındaki çeviri programlarında ne gibi sorunlar oluşabildiği ile ilgili konular, genel olarak incelenmiştir. İkinci aşamada ise değişik bağlam ve metin türlerine ait olmak üzere farklı kaynak metinler seçilmiştir. Bu metinler İnsan Zekâsı olarak; daha önceden yapılmış olan çevirileri üzerinden, yapılmış bir çevirisi olmayan metinlerde de Özge Çetin tarafından yapılan çevirileri üzerinden değerlendirilmiştir. Yapay Zekâ olarak yapılan değerlendirmede de Yapay Zekâ ile tasarlanmış bir çeviri programı olan SameTran tarafından yapılan çeviriler incelenmiştir. Ardından da bu erek metinler, kaynak metinlere olan yakınlıklarına göre, Toury'nin eşdeğerlik kavramları göz önüne alınarak ?kabul edilebilirlik? ve ?yeterlilik? açısından karşılaştırılmıştır. Böylece İnsan Zekâsı ve Yapay Zekâ arasındaki farklılıklar ortaya konularak, her ikisinin de artıları ve eksileri ortaya çıkarılmıştır. Son aşamada ise Toury ile ortaya atılmış olan ?Çeviri Normları?na yer verilmiş ve İnsan Zekâsı'na ait erek metinler aracılığı ile kuramsal açıdan da çevirmenin içinden geçtiği süreç, yani İnsan Zekâsı'nın çeviri sürecinde nasıl çalıştığı ortaya konulmuş ve ?Yapay Zekâ kullanarak tasarlanmış bilgisayarlı çeviri programlarının da bunu nasıl modelleyebileceği? konusunda genel bir fikir oluşturulmaya çalışılmıştır.Başka bir deyişle bu çalışma, bir taraftan çeviride teknolojinin yerini ve İnsan Zekâsı ile kıyaslandığında yapabileceklerini ortaya koyarken, diğer taraftan Yapay Zekâ'nın çeviri programları ile ilgili çalışmalarına önemli bir katkıda bulunacaktır.

The subject of this study is the position of Human Intelligence and Computer Translation Programs, designed with Artificial Intelligence, in translation. What is aimed with the study, ?The Human Intelligence and The Artificial Intelligence In Translation?, can be abstracted in three stages: A situation analysis of the Human Intelligence and the Artificial Intelligence in the translation market, a comparision between these two in practical, and a suggestion of some steps for algoritms of computer translation programs working with Artificial Intelligence.In the first stage, the issues about where, by whom and why translators and translation programs are used in the translation market, which language pairs are commonly preferred in these computer translating programs and what kind of troubles may occur in these translating programs with the languages which have different syntax have been studied in general. In the second stage, different source texts in different concepts and text types have been chosen. As Human Intelligence, these texts have been evaluated over the translations being done before, or for the texts which don?t have a translation being done before, they have been evaluated over the translations being done by Özge Çetin. In the evaluation of Artificial Intelligence, the texts which are translated by the translation program SameTran, designed with Artificial Intelligence, has been studied. Then considering Toury?s equivalency concepts, these target texts have been compared in terms of ?acceptablity? and ?adequacy?, according to the alikeness with the Source Texts. So avantages and disadvantages of both have been elicited by posing the differences between Human Intelligence and Artificial Intelligence. In the last stage, ?Translation Norms? claimed by Toury have been mentioned and the process which translator has been through, or in other words, how Human Intelligence works during the translation process has been revealed in terms of theory via the target texts with referance to Human Intelligece and an overall idea about ?How computer translation programs, designed with Artificial Intelligence, can model this? has been tried to be generated.In other words, this study will both reveal the place of technology in translation and what it can do beside Human Intelligence, and it will have a great contribution to the Artificial Intelligence studies about translation programs.