Türkiye`de sağlık-gelir ilişkisi

Abstract

Sağlık ve gelir değişkenleri arasındaki ilişki refah ekonomisi ve sosyal politika alanlarında artan oranda ilgi görmektedir. Ağırlıklı bir şekilde gelişmiş ülkelerde yürütülen çalışmalarda sağlık ve gelir arasında alternatif politikalar öngören mutlak gelir ve gelir eşitsizliği hipotezleri test edilmektedir. Bu çalışmanın temel amacı da bu alanda sınırlı sayıda çalışmanın bulunduğu Türkiye'de bu hipotezleri makro ve mikro analizler ile test etmektir. Bu çalışma ayrıca sağlık hizmeti kullanımı için cepten harcamalarda gelire bağlı eşitsizlikleri de incelemektedir. Makro analizler iki farklı yönteme dayanmaktadır. İlk analizde 2000 yılına ait makro veriler EKK regresyon analiz yöntemiyle alternatif ekonomik modeller bağlamında incelenmiş olup gelir eşitsizliği hipotezini destekler bulgulara ulaşılmıştır. İkinci analizde 1975- 2001 yıllarına ait bölgesel veriler panel veri analiz yöntemlerinden sabit etkili hesaplama ve birinci derece farklar hesaplaması yöntemleriyle incelenmiş ve mutlak gelir hipotezini destekler bulgulara ulaşılmıştır. Makro analizlerin sonucu sağlık ve gelir ilişkisinin hem bölgesel farklılıklarına hem de gelir ve gelir eşitsizliği arasındaki karşılıklı etkileşim ilişkisinin sağlık ve gelir değişkenleri arasındaki ilişkiyi değiştirdiğine işaret etmektedir. Mikro analizde Sağlık Bakanlığının `Türkiye Ulusal Sağlık Hesapları Hane Halkı Sağlık Harcamaları 2002-2003' araştırma verileri sıralı probit regresyon analiz yöntemiyle alternatif ekonomik modeller bağlamında incelenmiş olup gelir eşitsizliği hipotezini destekler güçlü bulgulara ulaşılmıştır. Çalışmanın üçüncü analizinde mikro analizde kullanılan veri seti kullanılarak sağlık hizmetleri için yapılan cepten sağlık harcamalarında dikey adaletin sağlanıp sağlanmadığı Kakwani endeksi yöntemiyle incelenmiş olup sağlık hizmetlerinin finansmanında dikey adaletin sağlanamadığını gösteren bulgulara ulaşılmıştır. Çalışmanın sonuçları gelir artırıcı ekonomik politikaların yanı sıra gelir eşitsizliğini azaltan sosyal politikaların sağlık çıktılarımızı yükseltmede oynayacağı önemli role işaret etmektedir.

The relationship between health and income has caught increasing attention in welfare economics and policy discussions. Many researches that mainly conducted within developed countries have especially focused on testing assumptions of competing hypothesis that offer different linkages between health and income: Absolute income and income inequality hypothesis. The main purpose of this study is an attempt to test these hypotheses through macro and micro level analyses in Turkey where the research in this area is scarce. This study also examined equity in out of pocket payments for healthcare services. The macro analysis was based on two different empirical investigations. The first analysis was carried out using OLS regression method for alternative model specifications based on 2000 aggregated data for 81 cities. The results of cross section OLS analyses provided support for income inequality hypothesis. The second analysis was conducted using panel data methods of FE and FD estimations for 1975-2001 aggregated regional data. The results of panel date method of FE and FD estimations basically supported absolute income hypothesis, but not income inequality hypothesis. One of the important findings of the macro level analysis is the relation between health and income in Turkey has changed according to interaction between income and income inequality and varied by region. The micro analysis was carried out using ordered Probit regression method for alternative model specifications based on nationally representative data from `Turkey National Health Accounts Household Health Expenditures 2002-2003? survey conducted by Health Ministry of Turkey. The result provided strong support for income inequality hypothesis. That is, individuals who live in high inequality regions tend to considered themselves unhealthy after controlling individual income. In the final part of the empirical analysis, vertical equity in out of pocket healthcare payments was assessed using Kakwani index. The result was negative value of Kakwani index for both inpatient and outpatient health services indicating a regressive health care financing for inpatient and outpatient health services. Overall, the result of this analysis implicates the importance of policies addressing income distribution as well as alleviating poverty through economic growth in Turkey.