Parlamenter sistemde dönüşüm, başbakanlık hükümeti ve Türkiye

Abstract

Klasik örneğini tarihsel olarak İngiliz siyasal sisteminde bulan başbakanlık, parlamenter sistemlere özgü bir kurumdur. Bakanlar kurulunun başkanı olan başbakanın, diğer kurul üyeleri karşısındaki durumuna bakıldığında ?primus inter pares (eşitler arasında birinci)? kavramı ile ifade edilemeyecek bir tablo ile karşılaşılmaktadır. Sartori, başbakanın bakanlar kurulu içerisindeki bu durumuna ?eşitsizler üzerinde birinci? kavramıyla açıklık getirmektedir. Başbakanın yürütme içerisindeki egemenliğine paralel olarak partisi aracılığıyla yasamaya da egemen hale gelmesi başbakanın siyasal sistem içindeki gücünde büyük bir artışa yol açmakta ve sistem ?başbakanlık hükümeti? gibi yeni bir deyimle tanımlanmaktadır. ?Başbakanlık hükümeti? ilk olarak 1960'ların başlarında İngiltere'de, başbakanın siyasal sistem içerisindeki gücünü vurgulamak için kullanılmıştır. Crossman, başbakanın kabine içerisindeki güçlü durumundan dolayı İkinci Dünya Savaşı sonrasında ?kabine hükümeti (cabinet government)?nin yerini ?başbakanlık hükümeti (prime ministerial government)?nin aldığını; kabinenin kolektif sorumluluğunun artık bir efsaneye (myth) dönüştüğünü ve bunun başbakana ?kolektif itaat? anlamına geldiğini ifade etmiştir.Bu çalışmada 1982 Anayasası ile ?yürütmenin güçlenmesi?ne yapılan vurgu temelinde ?Türkiye'de `başbakanlık hükümeti' ile ifade edilebilecek bir örnek gösterilebilir mi?? sorusundan hareket edilmiştir. Çalışmanın temel amacı, 2002 yılı sonrasında ortaya çıkan güçlü hükümet yapısı ve başbakanın güçlü konumunu ?başbakanlık hükümeti? çerçevesinde incelemektir.Anahtar Kelimeler: Başbakanlık Hükümeti, Başbakan, Yürütmenin Güçlenmesi, 1982 Anayasası, Hükümet Sistemleri, Parlamenter Sistem, Recep Tayyip Erdoğan.

The prime ministry is the institution that is special to parliamentary system and it is originated from the classical example of English political system. Compare to the other members of the cabinet, it is seen that the prime minister, head of the cabinet, cannot be defined as ?primus inter pares? which means the first among equals. Sartori defines the situation of the prime minister within the cabinet as the first above unequals. The prime minister become more dominant as it controls the legislative power through its party corresponding to the prime minister?s hegemony over the executive forces. This system is defined as ?prime ministerial government?. At the beginning of 1960s, prime ministerial government is first used in England to emphasize the strength of the prime minister within the political system. Crossman states that prime ministerial government took the place of cabinet government after World War II. He points out that the cabinet?s collective responsibilities are becoming a myth and this means to put collective responsibility into place.The main purpose of this study is to examine the strong government structure that emerged after 2002 and the prime minister?s strong position in the context of ?prime ministerial government?.Key Words: Prime Ministerial Government, Prime Minister, Empowerment of the Executive, The 1982 Constitution, Governmental Systems, Parliamentary System, Recep Tayyip Erdogan.