1980 sonrası Türkiye solunun siyasal İslam`a ilişkin tutumu/değerlendirmeleri

Abstract

20. yüzyılda Türkiye'de izlenen önemli politikalardan biri ülkeyi laikleştirme çalışmalarıdır. Osmanlı Devleti'nin son döneminde başlayan, cumhuriyetin ilanının ardından artarak devam eden bu çalışmalar devlet kontrolünde gerçekleştirilmiştir. Diyanet İşleri Başkanlığı kurumu bu amaca yönelik olarak kurulmuştur. Dinin siyasallaşması, toplumsallaşmasına karşı durulmuş, sadece bireylerin vicdanında yaşaması gerektiği üzerinde durulmuştur. Devletin din üzerine yer yer baskıya dönüşen politikaları halkta tepkilere yol açmıştır.Cumhuriyet döneminde 1940'lı yıllardan itibaren aktif siyaset üretmeye başlayan İslamcılar DP ve AP içerisinde politikalar yürütmüştür. MNP'nin kurulmasıyla kendi örgütsel yapılarını oluşturmuşlardır. İslamcı hareket 1970'li yılların ortalarından itibaren sağ, milliyetçi partilerle işbirliği yapmış, koalisyon hükümetleri kurmuştur. 1980 darbesi sonrası yükselen İslamcı hareketler, 1990'lı yıllarda iktidara gelmiştir. İslamcı hareketlerin yükselişi türban vb birçok dini konuyu tartışmaya açmıştır.Türkiye sol/sosyalist hareketi, 1910 yılından beri siyasi parti faaliyetlerini sürdürmektedir. Cumhuriyetin kuruluşundan önce, din ile sosyalizmi bir araya getirmeye dönük politikalar üretilmeye çalışılmıştır. Cumhuriyetin kuruluşunun ardından devletin laiklik politikalarına tam destek verilmiştir. 1980 öncesi süreçte Hikmet Kıvılcımlı dışında sol/sosyalist partilerden kapsamlı bir din, dinin siyasallaşması yorumu yapılmamıştır. Özellikle 1960- 1980 yılları arasından kitleselleşen ve örgütsel çalışmalarını arttıran sol/sosyalist hareketin dine, dinin siyasallaşmasına bakışı devletin bu konudaki ilkelerine paraleldir. Sol/sosyalist partilerin büyük çoğunluğu laikliğe büyük önem vermişler, dinin siyasallaşmasına karşı durmuşlardır.1980 sonrası süreçte İslamcı hareketlerin yükselişi sol/sosyalist partiler tarafından farklı yaklaşımlarla değerlendirilmiştir. Özellikle 28 Şubat süreci ve türban ilgili değerlendirmeler partilerin yaklaşımlarındaki farklılığı en net ortaya koyan olay olmuştur. 1980 sonrası sol/sosyalist partilerin çoğu 1980 öncesi sol/sosyalist partiler gibi dinin siyasallaşmasına, toplumsallaşmasına karşı durmuşlardır. AKP döneminde din üzerine politikalar uygulanmaya devam edilirken, sol/sosyalist partilerde bu konuda eleştiri ve tartışmalar devam etmektedir.

One of the fundamental policies adopted in Turkey in the 20th century was the attempts to secularize Turkey. The attempts, which started from the late Ottoman period and continued to increase from the proclamination of the Turkish Republic, were conducted under the control of the state. The Presidency of Religious Affairs was established for this purpose. It was opposed to that the religion shall not become politicized and socialized emphasizing that the religion shall only exist in individual?s conscious. The policy which sometimes began to be an oppression had lead to public reactions. From the years of 1940?s the Islamists began to conduct active policies through DP and AP. With the establishment of MNP, they created their own organizational structure. The Islamists movement began from the mid-1970?s collaborated with right and nationalist parties and set up coalition governments. The Islamists movement which rose after the 1980 coup came into power in 1990?s. The rise of the Islamists movement has lead to various religious debates such as scarf issue.Turkish left/socialist movement continues its political activities since 1910. Before the establishment of the Republic it was tried to bring together the religion and socialism. After the establishment of the Republic the policy of state?s secularism was supported fully. Except for the pre-1980 period of Hikmet Kıvılcımlı , there has been no comprehensive comment to politicization of religion from the left / socialist parties. Especially the left/socialist movement which began to increase its organizational activities between the 1960-1980 years had parallel view in accordance with the state about the politicization of religion. The majority of the left/socialist parties gave importance to secularism and opposed to the politicization of religion.The rise of the Islamists movement after the 1980 was evaluated differently by the left/socialist parties. Especially the February of 28 and the issue of turban was the most obvious fact which indicated the difference of the parties? approaches. After 1980 most left/socialist parties were against to politicization of religion as the left/socialist parties before 1980. While AKP continues to implement policies about religion, the left/socialist parties continue to criticize and debate these policies.