Mühimme defterlerine göre Osmanlı Devleti`nde Suhte isyanları (1558-1576)

Abstract

Divân-ı Humayûn toplantılarında görüşülen siyasi, ekonomik, sosyal ve askeri konularda alınan kararların kaydedildiği defterlere `Mühimme Defterleri` denilmektedir. Suhte İsyanlarının ele alındığı çalışmamızda 1558-1576 yıllarını içine alan 16 adet Mühime Defteri kullanılmıştır. XVI. yüzyılın ikinci yarısında yaşanan ekonomik sorunların etkisi Osmanlı Devleti'ndeki her kuruma sirayet etmiştir. Aksaklıkların yaşandığı ve bozulmanın baş gösterdiği eğitim kurumu olan medreselerde yavaş yavaş kurallar çiğnenmeye başlanmış görevlendirmelerde haksızlıklar yapılmıştır. Medreseler kapasitelerinin üstünde öğrenci almışlar ve vakıflar öğrencilerin ihtiyaçlarını lâyıkı ile karşılayamaz hale gelmiştir. Yaşanan ekonomik bunalımlar, medreselerin eski düzenini kaybetmesi, eğitimin kalitesinin bozulması ve yapılan iltimaslar nedeni ile bir birine zincirin halkaları gibi bağlı olan eğitim sistemi, bozulmuş ve adeta topyekûn öğrencileri içine alan bir isyana dönüşmüştür. Başlarda bu isyan on on beş kişilik gruplar halinde iken devam eden süreçte sayıları üç-dört yüzleri bulan eşkıya bölüklerine dönüşmüştür. Baskın, cinayet ve hırsızlık gibi birçok suça karışan suhteler, bir kasırga gibi geçtikleri köy ve kasabaları mahvetmiş halk ise suhtelerin elinde perişan olmuştur. Bu durum mühime defterlerindeki hükümlerde kimi zaman bireysel kimi zaman ise gruplar halinde kadıya yapılan şikâyetler şeklinde göze çarpmaktadır. Direkt devlete yani yönetime karşı yapılmış bir eylem olmayan bu isyanlarda devletin prestiji sarsılmış ve aynı zamanda devlet mali kayıplara uğramıştır. Vergi toplayan mültezimlere yapılan saldırılar ve suhtelerden korkan halkın kereste, yelken bezi gibi çeşitli mamulleri zamanında hazırlayamaması devleti askeri açıdan büyük sıkıntı içine sokmuştur. Dönemin en önemli sorunları arasına giren bu isyancı suhteleri ve onların faaliyetlerini durdurmak isteyen devlet, silahsızlandırma, kefile bağlama gibi çeşitli önlemler almış ve idama varan ağır cezalar uygulanmıştır.

At the Divan-ı Humayûn meetings where political, economic, social and military issues negotiated and the decisions taken are called `Mühimme Registration Books`. Our study in which Suhte Riots dealt with 16 Mühimme Registration Books, including the years of 1558-1576 had been used. In the second half of the XVI century, the impact of the economic problems had spread to every institution in the Ottoman Empire. In the Madrasas the educational institutions in which glitches and deterioration arose, the rules gradually started to be violated and injustice had been done in the commissions. Madrasas had taken students above their capacities and foundations had become unable to meet the needs of the students properly. On account of the economic crisis, the loss of the old order of the Madrasas, the corrosion of the quality of education, and the leverages the education system connected to each other as a chain of one of the rings, and had evolved into a riot including almost all the students. Initially while this riot consisted of the groups of ten to fifteen in the ongoing process, had turned into a bandit troops that came up to the numbers of three or four hundreds. Involved many crimes such as incursion, theft and murder Suhtes, had devastated the villages and towns like a hurricane they passed and the people had become miserable in the hands of the Suhtes. This case draws the attention in the provisions of the Mühimme Registration Books sometimes individually or in groups as in the form of complaints made to the Qadi In this riots not having been a direct action against the government in other words the authority, the state's prestige had been discredited and, simultaneously the state had undergone financial losses. The attacks made to the tax farmers and in fear of Suhtes the folk's unable to preapare products such as timber, sail and cloth on time, had put the state into a great tribulation in terms of military. Willing to terminate the Suhtes the bleeding wound of this period and their activities, the state had taken a variety of measures such as disarmament and compulsory indemnity and had applied to the penalties up to the execution.