Hemşirelerde iş - aile çatışmasının evlilik doyumu, psikolojik semptomlar ve ebeveynlik yeterlik algısı ile olan ilişkisinin incelenmesi

Abstract

Hem iş-aile, hem de aile-iş çatışmalarının insanların aile yaşamını ve psikolojik sağlıklarını olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir. Bu çalışmanın temel amacı iş-aile çatışması, aile-iş çatışması, evlilik doyumu, psikolojik semptomlar ve algılanan ebeveynlik yeterliği değişkenleri arasındaki ilişkileri incelemektir. İş-aile ve aile-iş çatışmalarının ölçülmesinde `İş-Aile ve Aile-İş Çatışması Ölçekleri` (Netemeyer, Boles ve McMurrian, 1996) kullanılmıştır. Katılımcıların kişisel bilgilerinin yer aldığı Demografik Soru Formu'nun yanı sıra Evlilik Yaşam Ölçeği (Tezer, 1996), Kısa Semptom Envanteri (SCL-90-R; Derogatis, 1992) ve Ebeveynliğe Yönelik Tutum Ölçeği (Seçer, Çeliköz ve Yaşa, 2008) de araştırmada kullanılan diğer ölçüm araçlarıdır. İki yüz kırk bir kadın, evli ve en az bir çocuğa sahip (çocuklardaki yaş sınırlaması: 14 yaş ve altı) hemşire araştırmaya gönüllü olarak katılmıştır. Katılımcılar Muğla İlinin ilçelerinde yer alan dokuz farklı hastaneden seçilmiştir. Hemşirelerin yaş ortalamaları 36.7 olup büyük bir çoğunluğunun (%85) hemşirelik bilimleri alanında lisans derecesi bulunmaktadır. Araştırma sonuçlarına bakıldığında; katılımcıların iş-aile çatışması seviyelerinin aile-iş çatışması seviyelerinden daha yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Hemşirelerdeki iş-aile çatışmasının tutulan gece nöbeti sayısı ve psikolojik semptomlar tarafından pozitif yönde ve meslek memnuniyeti tarafından ise negatif yönde yordandığı bulunmuştur. Hemşirelerdeki aile-iş çatışmasının belirleyicileri ise meslek memnuniyeti, evlilik doyumu ve algılanan ebeveynlik yeterliğidir. Tüm bu değişkenler aile-iş çatışması ile negatif yönde bir ilişkiye sahiptir. Evlilik doyumunun ise meslek memnuniyeti, aile-iş çatışması ve psikolojik semptomlar tarafından negatif, ebeveyn yeterlik algısı tarafından pozitif yönde yordandığı saptanmıştır. Ebeveynlik yeterlik algısının boyutlarından biri olan ebeveyn doyumunun; meslek memnuniyeti, iş-aile ve aile-iş çatışması ve psikolojik semptomlarca negatif, evlilik doyumunca ise pozitif yönde yordandığı bulunmuştur. Bunun yanı sıra, ebeveynlik yeterlik algısının diğer boyutu olan ebeveynlik yeterliğinin pozitif yöndeki yordayıcıları ise iş-aile çatışması ve evlilik doyumu değişkenleridir. Elde edilen bulgular aynı zamanda özellikle iş-aile çatışmasının hemşirelerin psikolojik iyi-oluşları üzerindeki olumsuz etkisini ortaya koymuştur. Yüksek iş-aile çatışması yaşamakta olan hemşirelerin; depresyon, olumsuz benlik, somatizasyon ve hostilite gibi semptomları da daha yüksek seviyededir. Buna ek olarak, evlilik doyumu ve algılanan ebeveynlik yeterliğinin hemşirelerin psikolojik semptomlarını negatif yönde yordadığı da bulunmuştur. Araştırmanın bulguları genel psikoloji literatürü çerçevesinde ve detaylı bir biçimde çalışmanın tartışma kısmında değerlendirilmiştir. Tartışmanın son kısmında ise araştırmacılara ve uygulamacılara geleceğe dönük öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: İş-Aile Çatışması, Aile-İş Çatışması, Evlilik Doyumu, Psikolojik Semptomlar, Algılanan Ebeveynlik Yeterliği, Hemşireler

Both work-family and family-work conflicts have damaging effects on family life, and psychological well-being. The main goal of this present study was to investigate the links between work-family conflict, family-work conflict, marital satisfaction, psychological symptoms, and perceived parental efficacy. In order to measure family-work and work-family conflict `Work-Family Conflict and Family-Work Conflict Scales` (Netemeyer, Boles & McMurrian, 1996) were used. Except the Demographical Questionnaire the other measures that used in this present study were Marital Life Scale (Tezer, 1996 ), Symptom Check List (SCL-90-R; Derogatis, 1992), and Parental Attitude Scale-Mother Form (Seçer, Çeliköz & Yaşa, 2008).Two hundred and fourty-one female nurses who were married and having at least a child (age limitation of the child: fourteen years old or under) participated voluntarily in this study. Participants were selected from nine various hostitals of the city of Muğla. The mean age of the nurses was 36.7, and greater part of them (85%) had undergraduate degree in Nursing Science. The results exposed that participants had higher work-family conflict levels comapared to their family-work conflict levels. It was found that number of night duties, and psychological symptoms were predicted positively, and job satisfaction level was predicted negatively of work-family conflict levels of nurses. The important indicators for predicting family-work conflict variable were job satisfaction, marital satisfaction, and perceived parental efficacy. Those variables were negatively linked to family-work conflict. Marital satisfaction was predicted negatively by job satisfaction, family-work conflict, and psychological symptoms while predicted in a positive direction by parental efficacy level. Parental satisfaction -one dimension of parental efficacy- was predicted negatively by job satisfaction, both work-family and family-work conflicts, and psychological symptoms. Besides, other dimension of parental efficacy (parental competence) was predicted positively by family-work conflict, and marital satisfaction. Results also revealed that work-family conflict had an impact on nurses' psycholocial well-being. Nurses who had higher scores on work-family conflict variable had also displayed higher psychologial symptoms such as depression, negative self, somatization, and hostality. In addition to this, marital satisfacton and perceived parental efficacy were the other important predictors which were influencing nurses' pyschological symptoms negatively.The results of this research were evaluated in detail according to general psychological literature in this present study's discussion part. The future research suggestions for researchers, and implications for practitioners were also exhibited in the end of the discussion.Key Words: Work-Family Conflict, Family-Work Conflict, Marital Satisfaction, Psychological Symptoms, Perceived Parental Efficacy, Nurses