Yöneticilerin liderlik davranışlarının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi ve örgütsel adalet algısının düzenleyici rolü: Muğla konaklama sektörü örneği

Abstract

İşletme yönetimi yazınında Bateman ve Organ tarafından ilk kez 1983 yılında kullanılan Örgütsel Vatandaşlık kavramı tez çalışmasının odak noktasını oluşturmaktadır. Örgütsel vatandaşlık davranışı kavramı formal ödül sistemi tarafından doğrudan teşvik edilmeyen, fakat örgütün etkinliği için gerekli olduğu konusunda hemfikir olunan davranışları ifade etmektedir. Bu tez çalışmasında işgörenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı gösterme düzeyini etkileyen önemli faktörlerden biri olduğu düşünülen liderlik uygulamaları boyutlarının etki düzeyinin ve bu etki üzerinde bir ara değişken olarak örgütsel adalet algısının rolünün netleştirilmesi amaçlanmaktadır. Tez çalışmasının kapsamını Marmaris ve Bodrum bölgelerinde faaliyet gösteren beş yıldızlı otel işletmelerinde çalışan orta ve alt düzey yöneticiler oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında katılımcılardan yöneticilerinin liderlik uygulamaları ile ilgili algıları, örgütsel adalet ile ilgili algıları ve örgütsel vatandaşlık davranışı eğilimleri ile ilgili veri toplanmıştır. Elde edilen veriler kullanılarak değişkenler arasındaki ilişkiler ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Anketlerin dağıtım, uygulanma ve toplama süresi iki ay boyunca devam etmiş, bu süre sonunda 176'sı Marmaris'te faaliyet gösteren otellerden 163'ü Bodrum'da faaliyet gösteren otellerden olmak üzere toplam 339 adet anket formu elde edilmiştir. Elde edilen verilere göre bu işletmelerde en yoğun olarak algılanan liderlik uygulamalarının harekete geçmeye imkân tanımak ve model olmak ile ilgili liderlik uygulamaları olduğu tespit edilmiştir. Bu işletmelerde algılanan örgütsel adalet algıları değerlendirildiğinde orta ve alt düzey yöneticilerin dağıtımsal adalet boyutu ile ilgili algılarının diğer boyutlara göre daha düşük düzeyde olduğu görülmüştür. Orta ve alt kademe yöneticilerin alınan ücret, terfi, ilerleme, takdir vb. kazanımlarla ilgili adalet algısının genel örgütsel adalet algılarından daha düşük düzeyde olduğu net olarak görülmektedir. Örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili elde edilen verileri değerlendirdiğimizde yardımseverlik ve nezaket boyutundaki örgütsel vatandaşlık davranışlarını sergileme eğiliminin daha yüksek düzeyde olduğu görülmektedir. Araştırmanın temel amacı örgütsel vatandaşlık davranışlarının ortaya çıkışını olumlu etkileyen değişkenleri betimlemektir. Bu amaca yönelik olarak ilk önce liderlik uygulamaları ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre örgütsel vatandaşlık davranışlarını en etkili şekilde açıklayan liderlik uygulamaları olarak harekete geçmeye imkân tanımak, model olmak ve paylaşılmış bir vizyon oluşturmak ile ilgili liderlik uygulamaları ön plana çıkmıştır. Örgütsel adalet algıları ve örgütsel vatandaşlık davranışları ilişkisine baktığımızda ise bütün örgütsel adalet boyutlarının örgütsel vatandaşlık davranışlarıyla ilişkili olduğu görülmüştür. İşlemsel adalet ve etkileşimsel adalet boyutlarının örgütsel vatandaşlık davranışları üzerindeki etkisinin dağıtımsal adalete kıyasla daha güçlü olduğu tespit edilmiştir. Örgütsel adalet algılarının örgütsel vatandaşlık davranışları üzerindeki doğrudan etkisi değerlendirildikten sonra, örgütsel adalet algılarının liderlik uygulamaları, örgütsel vatandaşlık davranışları ilişkisindeki aracılık rolü değerlendirilmiştir. Yapılan analizde örgütsel adaletin kısmi olarak ara değişken rolü oynadığı, liderlik uygulamaları ve örgütsel vatandaşlık ilişkilerini güçlendirdiği gözlemlenmiştir. Hangi örgütsel adalet boyutunun ara değişken olarak etkisinin daha güçlü olduğunu belirlemek amacıyla yapılan analizde, işlemsel adalet algılarının, harekete geçmeye imkân tanımak ve model olmak liderlik uygulamalarıyla birlikte örgütsel vatandaşlık davranışını en yüksek düzeyde etkileyen örgütsel adalet boyutu olarak ön plana çıktığı tespit edilmiştir.

The focal point of this thesis is organisational citizenship behaviour notion that came into prominence after the study about in this subject researched by Bateman and Organ in 1983. We can define this notion as behaviours that is discretionary, not directly or explicitly recognized by the formal reward system, and that in the aggregate promotes the effective functioning of the organization. In this study we aim to research the effect of leadership practises on organisational citizenship behaviour and how organisational justice affects the relationship between leadership practises and organisational citizenship behaviour as an intervening variable. The sample of this study is junior administrative officers and middle level managers work in five star hotels that operate in Marmaris and Bodrum regions. We collected data about leadership practices and organizational justice perceptions and organizational citizenship behaviour in the scope of this research. We aim to investigate the relationship between research variables with using this data. Data collection process was continued for a month and collected 176 surveys in Marmaris, 163 survey in Bodrum. According to findings, leadership practises about enable others to act and model to way are more commonly perceived practises than others. According to findings about organizational justice perceptions, junior administrative officers and middle level managers' perception level about distributive justice less than interactional justice and procedural justice. We can say clearly, junior administrative officers and middle level managers justice perceptions about their earnings, promotion, career development, etc. less than their general organizational justice perceptions. Findings about organizational citizenship behaviour indicate behaviours about altruism and courtesy are more common than other organizational citizenship behaviour in otel organizations involved in this research. The basic purpose of this thesis study is finding out variables that have positive effect on organizational citizenship behaviour. First we analyzed relationship between leadership behaviours and organizational citizenship behaviour. According to findings, most related leadership practices with organizational citizenship behaviour are enable others to act, model to way and inspire a shared vision. When we look findings about organizational justice and organizational citizenship relationship, we establish all factors about organizational justice related with organizational citizenship behaviour. We can say effects of distributive justice perceptions on organizational citizenship behaviour less than procedural and interactional justice perceptions. Finally we evaluate intervening variable role of organizational justice perceptions on relationship between leadership practices and organizational citizenship behaviour. According to findings, organizational justice has partially an intervening variable role on relationship between leadership practices and organizational citizenship behaviour. Organizational justice intensifies positive effects of leadership practices on organizational citizenship behaviour. We used stepwise regression metod for determine which organizational justice factor have most powerful effect on relationship between leadership practices and organizational citizenship behaviour. Leadership practices about `model to way` and `enable others to act` have most important effect on organizational citizenship behaviour with intervening role of procedural justice.