Roma-Sasani mücadelesinde yukarı Dicle havzası (MS. 298-591)

Abstract

Roma-Sasani savaşları günümüze kadar Geç Antik Çağ ve Erken Orta Çağ araştırmacıların ilgi odağı olmuş, siyasi ve diplomatik boyutları geniş analizlerle tahlil edilmiştir. Fakat mücadelenin tarihî coğrafya boyutu ve sosyo-kültürel hayata vermiş olduğu etkiler genellikle arka planda kalmış ve pek çalışılmamıştır. MS. III. yüzyıldan VII. yüzyılın ortalarına kadar süren bu büyük mücadele, genel bağlamda Kuzeyde Kafkaslardan Güneyde Arap yarımadasına kadar uzanan çok büyük bir savaşlar silsilesidir. Fakat ne var ki, aşağı yukarı her dönemde mücadelenin merkezi Yukarı Dicle Havzası olmuştur diyebiliriz.Bu çalışmada ilk olarak Roma-Sasani mücadelesi başından sonuna kadar genel hatları ile değerlendirilmiş ve yeniden yorumlanmıştır. İkinci olarak Yukarı Dicle Havzası'nın tarihî coğrafyası ele alınarak bölgenin Roma-Sasani savaşları esnasındaki durumu, şehirler ve kaleler üzerinde durulmuştur. Son olarak da söz konusu mücadeleler esnasında Yukarı Dicle Havzası'nın sosyo-kültürel yapısına giriş yapılmış, demografik yapı, şehir hayatı ve zorunlu göçler gibi konulara değinilmiştir.

The Roman-Persian relations have been focused of attention by many scholars and analyzed with its political and diplomatic dimensions until today. However, the historical geography of the struggle and socio-cultural effects of the battles has not yet been studied thoroughly. This great struggle is a war series which lasted from the third century to the middle of seventh century and it covered the Caucasus in the north and the Arabian Peninsula in the south. But we could say that the main center of wars was Upper Tigris Basin absolutely.In this thesis, Rome and Sasanian wars have been studied in general lines and reinterpreted with the first chapter. Historical geography of the region and cities and forts of Upper Tigris Basin has been examined in the second chapter. Finally, an introduction has been made to socio-cultural conditions of Upper Tigris Basin which include the issues such as demography, city life and deportations in the last chapter.