Osmanlı`nın tütün çıkmazı: Reji`ye karşı toplumsal muhalefet (1883 - 1925)

Abstract

Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu'nda tütün tekelinin Reji'ye geçmesinden sonra tütün üreticilerinin ve Osmanlı toplumunda tütünle ilgilenen kesimlerin bu şirkete karşı geliştirdikleri toplumsal muhalefetin boyutlarının, özellikle kaçakçılık çerçevesinde incelenmesi üzerinedir. Bu amaçla, Osmanlı İmparatorluğu'nun toplumsal ve siyasal koşullarında oluşma fırsatı bulan, Reji'nin 1883-1925 yılları arasındaki tarihi, uygulamaları ve buna karşı gelişen tepkilerin toplumsal boyutları incelenmiş; tarihsel ve toplumsal gerçeklik için gerekli kavramlar ilişkisel olarak sunulmuştur. Tütün kaçaklığının toplumsal boyutlarını ve anlamını açıklamak için `Sosyal Eşkıyalık`, ve `Karşı Sosyal Eşkıya`lık kavramları temel olarak kullanılmıştır. Araştırma konusu itibariyle bir literatür ve arşiv çalışması niteliği taşımaktadır. Elde edilen verilerin doküman analizi yapılmıştır. Çalışma sonucunda tütün kaçakçılığı-eşkıyalık bağlantılarıyla birlikte kaçakçılık-etnisite ilişkisi ve yataklığın sosyal bağlantı ve ağlar üzerinden işlediği sonucuna ulaşılmıştır. Reji dönemindeki tütün kaçakçılığının protest niteliği nedeniyle eşkıyalıktan çok daha fazla anlamı olduğu tespit edilmiştir. Bu dönemdeki tütün kaçakçılığının yansımaları ekonomik siyasi, adli boyutlarıyla beraber folklorun pek çok alanında da etkili olduğu görülmüştür. Anahtar Kelime: Sosyal Eşkıya, Toplumsal Muhalefet, Reji, Osmanlı'da Tütün Kaçakçılığı, Ayıngacı, Kolcu.

This study is an analysis of, particularly from the banditry framework, the extents of the opposition made by the tobacco producers in the Ottoman society to the Regie Company's monopolization of the Ottoman tobacco industry. For this purpose, between 1883-1925 the history, practices and the social influences of the opposition made against the Regie Company, which developed in Ottoman Empire's social and political conditions, have been reviewed and the conceptual tools necessary for associative, historical and societal reality have been presented relatinally. The `Social banditry` or `counter social banditry` phenomena has been used to set the framework to explain the meaning and the social extents of Tobacco smuggling. This thesis has the quality of an analysis of the literature and archive work. Additionally discourse analysis of the data have been made.Outcomes of the research indicate that the connection between Tobacco smuggling-banditry together with the smuggling realitions ethnicity relation and harboring works because of social relations and networks. Existence of the many meanings of Tobacco smuggling's opposing stance other than banditry on the Regie Company period have been identified. Reflections of Tobacco smuggling in this period have been seen to influence the realms of economy, politics, justice and also many areas of folklore.Key Words: Social Banditry, Publıc Resıstance, Regie Company, Tobacco Smuggling in the Ottaman Empire, Ayingacı, Kolcu.