Maddi buluntulara göre Kuman / Kıpçaklarda kültürel hayat

Abstract

Kuman/Kıpçaklar yaşadıkları coğrafyanın kendi adları ile anılmasına vesile olan ve söz konusu sahanın dört bir yanına âdeta damga niteliğinde taş heykeller bırakan bir Türk boyudur. Askeri yetenekleri ile ön plana çıkarak birçok devletin şekillenmesinde ana unsuru oluşturmuşlardır. Araştırmamız maddi buluntular, arkeolojik veriler temellidir. Konu olarak kültürel hayatın seçilmesi bunu gerekli kılmıştır. Gerek Kuman/Kıpçakların Karadeniz'in kuzeyindeki sahada uzun süre Ruslar ile çok yakın münasebetlerde bulunmaları gerekse arkeolojik araştırmalar konusunda Rus bilim insanlarının başarılı çalışmaları Rus kaynaklarına yönelmemiz sonucunu doğurmuştur. Bu durumda çalışmamızın mekânsal sınırlılığı Karadeniz'in kuzeyi olarak kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Zaman açısından bakıldığında ise XI-XIII. yüzyıllar söz konusudur. Zira Kuman/Kıpçaklar Güney Rusya topraklarında ilk olarak 1054 yılında görünmüşlerdir. Bölgedeki bağımsız siyasi varlıklarını sona erdiren olay ise Moğol İstilası olmuştur. Bu çalışma savaşlar, antlaşmalar, siyasi münasebetlerden mümkün olduğunca arındırılmış bir şekilde Kuman/Kıpçakların kültürel hayatlarına, başka bir ifade ile gündelik yaşamlarına odaklanmıştır. Yazılı kaynaklardaki bilgilerin yetersizliği, arkeolojik verilere yönelmemiz ve taş heykeller üzerinden bir seyir izlememiz sonucunu beraberinde getirmiştir.Anahtar Kelimeler: Kuman/Kıpçak, Kültür, Taş Heykel, Buluntu, Deşt-i Kıpçak

Cuman/Kipchaks are a Turkic tribe that conduced the geographical area where they lived to be remembered with their names and that left stone sculptures as in their stamp quality on all sides of the aforementioned area. They generated the main factor behind the formation of many states with their prominence in military skills. Our research is based on material and archeological findings. The choice of cultural life as a subject has made it necessary. Both the Cuman / Kipchaks in the north of the Black Sea have been near the Russians for a long time, and the successful work of Russian scientists on archeological research has resulted in us turning to Russian sources. In that case, the spatial boundaries of our research spring forth as the north of the Black Sea obviously. In terms of time, XI-XIII centuries are relevant to this research because Cuman/Kipchaks appeared in the southern Russian lands for the first time in 1056. What ended their independent political existence in that area, on the other hand, is the Mongolian invasion. This study is focused on the Cuman/Kipchak's cultural life, in other words, their daily life by purging wars, treaties and political relations of as much as possible. The inadequacy of the information in the written sources brought up the result of leaning to archeological findings and of following a course through the stone sculptures for us. Keywords: Cuman/Kipchak, Culture, Stone Sculpture, Finding, Desht-i Kipchak