Eski Türk edebiyatı geleneğinde gerek redifli gazeller

Abstract

Klâsik Türk şiiri bir gelenek şiiridir ve bu gelenekte şiir denilince gazel akla gelir. Gazel de bütün estetik unsurları ve mazmunları ile şiir geleneğini aksettiren esas temsilcidir. Nazîre ise bu geleneğin taşıyıcısı konumunda, gazel nazım şeklinin gelişimine önemli katkılar sağlamıştır. Şiirin tamamlayıcısı olarak redif ve özellikle Türkçe redifler üzerine kurulan belge redifler, gazel nazım şeklinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Redif olarak seçilen kelimeler, şairi temsil ederken şairlerin içinde yaşadıkları toplumun psikolojisi ve sosyal olayları da yansıtır. Redifli şiirler kronolojik olarak sıralandığında, onlardan hareketle siyasal olaylara paralel olarak değişen toplumun yapısını ve psikolojisini de takip etmek mümkün olur. Şairiyle ve devriyle bütünleşen bu redifler, birer belge niteliği gösterir. Yürütülen bu çalışmada, gerek redifli gazeller üzerinden, Klâsik Türk şiir geleneği sorgulanacak ve geleneği en iyi sergileyen metinler, Klâsik metin şerhi ve yapısalcı metin şerhi yöntemiyle incelenecektir. İncelemede metinler birbiriyle mukayese edilerek hem gerek kelimesinin farklı kullanımlarına, hem de şairlerin bu kelimeyi ifade ediş biçimlerine dikkat çekilerek gerek kelimesinin etimolojik arka plânı yanında söyleyiş, ilgili kelimelerin kullanılma sıklığı ve anlam benzerlikleri tespit edilecektir. Şairlerin yaşadıkları yüzyıllara göre kronolojik olarak yapılacak incelemeler ışığında, Türkçe'nin zaman içinde gerek kelimesinin kullanımı bakımından, nereden nereye geldiği, yüzyıllar boyunca gerek redifinin kullanımı, işlenme kesafeti ve meselenin estetik boyutu üzerinde durulacaktır. Bu çalışmanın evrenini Klâsik Türk şiir geleneği ve bu gelenek içinde yer alan Türkçe redifler, örneklemini ise gerek redifli gazeller teşkil edecektir.

Classical Turkish poetry is a tradition poetry, and in this tradition, when it comes to poetry, ghazal comes to mind. Ghazal is also the principal representative reflecting the tradition of poetry with all the aesthetic elements and instruments. Nazîre, on the other hand, is a bearer of this tradition and has made important contributions to the development of the ghazal poetry. The redif as the complementary element of poetry, especially the document redifs built on Turkish redifs, played an important role in the development of the ghazal poetry. While the words selected as redif represent the poet, they also reflect the social psychology and the social events of the community they live in. When the redif poems are ordered chronologically, it is also possible to follow the structure and psychology of the society changing in parallel with political events. These redifs each, integrated with their poets and their periods, show some document qualities. In this study conducted, through the ghazals with the redifs of `gerek`, the tradition of Classical Turkish poetry will be questioned, and the texts exhibiting the best samples of this tradition will be examined by the methods of classical and structuralist text commentaries. By comparing the texts in this review, attention will be drawn both to the different uses of word `gerek`, and to the forms the way the poets express these words, their manner of utterance, the utterance frequency of the related words and their similarity in meaning will be determined, in addition to the etymological background of the `gerek` word. In the light of the chronological examinations conducted in accordance with the centuries, in which the poets lived, it will be emphasized where Turkish language reached in terms of the use of redif `gerek`, and its opacification and the aesthetic dimension of the matter in the course of centuries. The universe of this study will be the tradition of classical Turkish poetry and the Turkish redifs used in this tradition, and the sample will constitute the ghazals with redifs of `gerek`.