Çağdaşlarının gözüyle Moğollar (1206-1294)

Abstract

1206'da Cengiz Han'ın egemenliği altında bir araya gelen Moğollar, bu çağa damgasını vurarak büyük bir siyasi teşekkül meydana getirmişlerdir. Kısa süre içerisinde devasa bir istila hareketine girişmiş ve neredeyse tüm dünyayı hâkimiyetleri altına almışlardır. Gerek içsel gerek dışsal dinamikler bu istilanın sebeplerini ortaya çıkarmıştır. Aniden baş gösteren ve yıkıcı etkileri öngörülenden çok daha ileri boyutlara ulaşan istila hareketinin ardından, muhatapları onlardan söz eden eserler kaleme almaya başlamışlardır. Bu bağlamda Moğolların çağdaşları olan Çin, Uygur, İslam, Süryani, Ermeni ve Latin müellifleri anlatımlarıyla bazen aynı noktada bazen de yalnızca başka kaynaklarda göremediğimiz bilgileri vererek genellikle birbirlerini tamamlamışlardır. Elbette bazı noktalarda eksikler de görülmektedir. Nitekim yazılan bu eserler sadece sosyal ve ekonomik yapı ile sınırlı kalmamış, Moğolların çağdaşları gözünden nasıl algılandığına dair de ipuçları vermiştir. Buradan da Moğollarla alakalı nötr, olumlu ya da olumsuz algılar ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda Çinli müellifler istihbarat amaçlı gittikleri Moğol ülkesini ve toplumunu tanıtmakla yetinmiştir. Uygur müellifimiz de bizzat Moğollar tarafından yazdırılan bir tarih kaleme aldığı için sadece Moğol siyasi tarihinden ve başarılarından söz etmiştir. İslam müellifleri, ikiye ayrılmış bir kısım Moğolların cani, zalim, vahşi gibi olumsuz imgelerle, diğer bir kısım ise fatih, adaletli gibi olumlu imgelerle ön plana çıkarmıştır. İslam müelliflerinin bu bahislerinde etkili olan değişimi istilanın ilk dönemi ve sonraki dönemi olarak ayırmak yerinde olacaktır. Süryani müellifleri, Moğollarla alakalı net bir imaj vurgusuna girmemiş, olayları doğrudan aktarmış ancak Moğolların siyasi teşekkülü ile alakalı detaylı bilgiler vererek önemlerini ortaya koymuşlardır. Ermeni ve Latin müellifler de Moğol algısı dönem dönem değişmiş ve Moğollarla kurulan ittifak ilişkilerinin yolunda gitmesi ya da kötüleşmesi durumunda ifadeler de bu doğrultuda değişmiştir. Latin seyyahların verdiği bilgiler imajla sınırlı kalmamış, Moğolların sosyal ve ekonomik yapısının altını en çok dolduranlar da yine onlar olmuşlardır.Büyük bir yıkım ve istila hareketine girişen Moğolların askeri başarılarını yönetimde gösterememeleri, girdikleri bölgelerde zamanla asimile olmaları gibi etkenler 1294'te tarih sahnesinden çekilmelerine sebep olmuştur.

The Mongols, who came together under the rule of Genghis Khan in 1206, brought a great political formation leaving a mark in this era. They embarked on a gigantic invasion and took almost the whole world under their dominance in a short period of time. Both internal and external dynamics revealed the causes of this invasion. After the invasion movement, which suddenly started and reached far deeper dimensions than predicted by ravages, their interlocutors have begun to set pen to paper mentioning them.Chinese, Uyghur, Islamic, Syriac, Armenian and Latin authors, who are contemporaries of the Mongols in this context, have generally completed each other by giving information that is sometimes about the same point and sometimes we only can not see in other sources. Obviously, there are some missing points. As a matter of fact, these works are not only limited to social and economic structure but also give clues about how Mongols are perceived by their contemporaries.Neutral, positive, or negative perceptions related to the Mongols emerged here. In this context, Chinese authors are content to introduce the Mongolian country which they visit for intelligence purposes, and the society. The Uighur author has only mentioned the Mongolian political history and its achievements since he set pen to paper about a history written by the Mongols himself. The Islamic writers are divided into two parts.One part featured Mongols with some negative imaginations as murderer, cruel, brutal, while the other other part with some positive imaginations such as conqueror, justice. It would be appropriate to distinguish the change that is effective in these discussions of the Islamic authors as the first period and the next period of the invasion. The Syriac authors did not enter into a clear image relevant to the Mongols,and they transfered tha information directly but expressed their importance by giving detailed information related to the political organization of the Mongols. The Armenian and Latin authors have changed the Mongolian senses at times and the expressions have changed in same direction as the alliance relations with the Mongols. The information given by the Latin travelers was not limited to the image, but they were the ones who filled the bottom of the social and economic structure of the Mongols.The fact that The Mongols who entered into a great destruction and invasion movement ,could not demonstrate the Mongols' military successes in governing and had to be assimilated over time in the territories they entered, caused them to withdraw from the history scene in 1294.