1823-1908 yılları arasında Osmanlı-İran ilişkileri (44/2 numaralı Düvel-i Ecnebiye Defterine göre)

Abstract

Osmanlı-İran ilişkileri uzun soluklu mücadeleler ve merhaleler geçirmiştir. Bu mücadelenin temelinde İslam dünyasının liderliği meselesi yatmaktadır. İki devlet arasındaki ilk ciddi gerginlik ve savaşın Yavuz Sultan Selim ile Safevi hükümdarı Şah İsmail arasında meydana gelmiştir.Çaldıran Savaşı ile Osmanlılar tarafından elde edilen bu ilk zafer tarihi bir dönüm noktası olarak kabul edilmiş, 1514 tarihi her iki taraf için de uzun ve yorucu bir mücadelenin de başlangıcı olmuştur. 1823 Erzurum Antlaşması sonrası ise çağa ayak uyduran bir Osmanlı ve İran, aralarındaki meseleyi devletlerarası hukuk bağlamında diplomatik temaslar yoluyla çözümlemek istemiş ancak bu hususta da özellikle sınır kavgaları anlaşmazlıkların çözümlenmesinde engel teşkil etmiştir. Ayrıca bu dönemde ele alınan konular içerisinde İran Devleti'nin Osmanlı'dan yana en önemli beklentisinin de kutsal mekanların ziyareti sırasında İranlı ziyaretçilere karşı gösterilecek muameleler, ticari ve umumi konularda İran tebasının işlerini yürütücek konsolos vekilleri meselesi olduğu da anlaşılmıştır. Nitekim konu ile alakalı hükümlere de tezimizde pek çok yerde rastlanmıştır.

Although the Ottoman-Iranian relations have undergone long-running struggles and chal- lenges, at the basis of this struggle lies the question of the sole leadership of the Islamic world.The first serious tension between the two states and the war is fixed with the historical records that began between Yavuz Sultan Selim and the Safavid ruler Shah Ismail.This first victory achieved by the Ottoman Empire with the Çaldiran War was accepted as a milestone and as of 1514 a long and tiring battle for both sides had begun.After the 1823 Treaty of Erzurum, the Ottoman Empire and Iran, which adapted to the era, wanted to solve their problems through diplomatic contacts in the context of interstate law, but in this respect especially border conflicts were an obstacle in the resolution of disputes.It was also understood that the most important anticipation of the Iranian state from the Ottoman period in the subjects discussed in this period was the treatment of the Iranian visitors during the visit to the holy places, and the issue of consular deputies carrying out the business of Iranian business in commercial and public matters.As a matter of fact, the theses related to the subject were found in many places.