Muhasebede değer kavramı: Türkiye bağlamında bir inceleme

Abstract

Sosyal bilimlerde değer kavramı, ilk kez 1918 yılında Znaniecki tarafından kazandırılmıştır. Latince `kıymetli olmak` veya `güçlü olmak` anlamlarına gelen `valere` kökünden türetilmiştir. Ruhsal bir ihtiyaç anlamı taşıdığında ruhbilimsel değer, ahlaksal bir ihtiyaç durumunda töre bilimsel değer, yararlanma durumu olduğu zaman kullanma değeri, değiştirme ihtiyacını karşıladığı zaman ise değiştirme değeri gibi isimlerle anılmaktadır. Muhasebe yönünden değer kavramına baktığımızda üç ana anlayıştan söz etmek mümkündür. Bunlar; tarihi maliyet yöntemi, enflasyon döneminde uygulanan muhasebe ölçüm esasları ve gerçeğe uygun değer çerçevesinde genel hatlarıyla toparlanabilir. Türkiye'deki muhasebe uygulamaları ve düzenlemelerine yansımalarına bakıldığında ise, Vergi Mevzuatı ve Türkiye Muhasebe Standartlarına göre değerleme türleri ile karşılaşılmaktadır. Bu çalışmada öncelikle muhasebede kullanılan değerleme yöntemlerinin nasıl bir gelişim ve değişim izlediği hususunda literatürdeki çalışmalar tarihsel olarak incelenmiştir. Bunun yanında Türkiye'de değerlemenin muhasebe ile ilgili yasa ve düzenlemeler ne şekilde yansıdığı hususundan bahsedilmiştir. Çeşitli mevzuat hükümlerine göre değerlemenin amaçları arasındaki farklar incelendiğinde; Vergi Usul Kanunu (VUK) değerleme konusuna devleti gözetecek şekilde bakmakta, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (YTKK) daha çok ticari teamüllerin işlemesi açısından konuya yaklaşmakta, Türkiye Muhasebe Standartları/Türkiye Finansal Raporlama Standartları (TMS/TFRS) ise varlıkların ve kaynakların şirketlerin gerçek ekonomik ve mali durumunu yansıtmasını beklemektedir. Maliye Bakanlığı Vergi Usul Kanununda kapsamlı bir değişiklik planlamaktadır. Tasarıda Değerleme hükümlerine ilişkin önemli değişiklikler de bulunmaktadır. Bu kapsamda özellikle Vergi Usul Kanunu Taslağındaki değerleme hükümlerinin TFRS'lerdeki değerleme hükümleri ile uyumu konusu incelenmeye çalışılmıştır.Anahtar Kelimeler: Gerçeğe Uygun Değer, Değerleme, Muhasebe Düzenlemeleri

The concept of value in social sciences was first introduced by Znaniecki in 1918. It is derived from the root of `valere` which means `to be precious` or `to be strong` in Latin. It is called as psychological value when it means a spiritual need, tradition value in the case of a moral need, use value in the case of using goods and services and exchange value when it fulfills the need to exchange. When we look at the concept of value through accounting, it is possible to talk about three main concepts. These can be classified as; the historical cost accounting method, the accounting measurement principles used in the inflation period and the fair value. When accounting practices and regulations in Turkey are examined, it is encountered with valuation types according to Tax Legislation and Turkish Accounting Standards. In this study, firstly, the studies in the literature about the development and change of the accounting valuation methods used have been examined historically. Besides, it has been mentioned how the valuation in Turkey is reflected in accounting laws and regulations. According to the differences between the aims of the valuation according to the provisions of various legislations are examined; The Tax Procedural Law has state-oriented perspective in its valuation approach, The Turkish Commercial Code is rather approaching the subject in terms of the operation of commercial practices and Turkish Accounting Standards/Turkish Financial Reporting Standards expect assets and resources to reflect the true economic and financial situation of the companies. The Ministry of Finance is planning a comprehensive change in the Tax Procedure Law. The draft also contains important amendments to the valuation provisions. In this context, we examined the issue of compliance the valuation provisions in the TFRS with the valuation provisions in the Tax Procedure Law.Keywords: Fair Value, Valuation Methods, Accounting Regulations